Wyznanie Protestanckie W Anglii Odwołujące Się Do Nauk Jana Kalwina

Dobrze, zaczynajmy.

Wyznanie protestanckie w Anglii, odwołujące się do nauk Jana Kalwina, to przede wszystkim purytanizm. Nie jest to jednak proste, jednorodne zjawisko. Purytanizm był raczej szerokim ruchem reformatorskim wewnątrz Kościoła Anglii (Anglikanizmu), dążącym do jego dalszego oczyszczenia z pozostałości katolicyzmu. To właśnie kalwinistyczna teologia stanowiła kręgosłup doktrynalny większości purytanów.

Purytanie nie byli odrębną denominacją w dzisiejszym rozumieniu. Byli Anglikanami, którzy pragnęli zmiany. Ich kalwinizm manifestował się w kilku kluczowych obszarach. Po pierwsze, w doktrynie predestynacji. Purytanie, w ślad za Kalwinem, wierzyli w bezwarunkowe wybranie. Bóg z góry przeznaczył jednych do zbawienia, a innych do potępienia, a człowiek nie ma wpływu na tę decyzję. Jest to kluczowa różnica w stosunku do arminianizmu, który zyskiwał na popularności w niektórych kręgach anglikańskich i zakładał, że wolna wola człowieka odgrywa rolę w przyjęciu lub odrzuceniu łaski Bożej. Purytanie zdecydowanie odrzucali arminianizm, uważając go za herezję.

Po drugie, purytanie kładli ogromny nacisk na autorytet Biblii. Wierzyli, że Pismo Święte jest jedynym nieomylnym źródłem prawdy i że wszelkie praktyki religijne, które nie mają biblijnego uzasadnienia, powinny być odrzucone. Odrzucali więc wiele ceremonii i obrzędów, które uważali za zbędne i zaczerpnięte z tradycji katolickiej. Chodziło o uproszczenie kultu, uczynienie go bardziej skoncentrowanym na słowie Bożym i wewnętrznym przeżyciu religijnym. Dlatego też sprzeciwiali się używaniu szat liturgicznych, organów w kościołach, klękaniu podczas komunii i obchodzeniu świąt, które nie miały bezpośredniego biblijnego fundamentu, takich jak Boże Narodzenie.

Po trzecie, purytanie wyróżniali się silnym naciskiem na osobistą pobożność i moralność. Wierzyli, że prawdziwa wiara musi wyrażać się w uczciwym życiu, ciężkiej pracy i służbie Bogu. Kładli duży nacisk na studiowanie Biblii, modlitwę i przestrzeganie surowych zasad moralnych. Dążyli do stworzenia społeczeństwa opartego na biblijnych zasadach. Potępiali wszelkie formy rozrywki, które uważali za niemoralne, takie jak hazard, taniec i teatr. Dużą wagę przykładali do edukacji, ponieważ wierzyli, że umiejętność czytania i interpretowania Biblii jest niezbędna dla prawdziwego chrześcijanina. Zakładali szkoły i uniwersytety, aby kształcić kaznodziejów i nauczycieli.

Po czwarte, purytanie mieli specyficzne poglądy na temat kościoła i relacji między kościołem a państwem. Chociaż większość purytanów początkowo pragnęła reformy Kościoła Anglii od wewnątrz, niektórzy, zwani separatystami, doszli do wniosku, że Kościół Anglii jest zbyt skorumpowany, aby mógł zostać naprawiony. Separatystami byli między innymi Pielgrzymi, którzy w 1620 roku popłynęli na Mayflower i założyli kolonię Plymouth w Ameryce Północnej. Purytanie dążyli do ustanowienia bardziej zdecentralizowanego modelu kościelnego, w którym poszczególne zbory miałyby większą autonomię. Uważali również, że państwo powinno wspierać religię, ale nie powinno ingerować w wewnętrzne sprawy kościoła.

Warto podkreślić, że purytanizm nie był monolitem. W jego ramach istniało wiele różnych nurtów i frakcji. Można wyróżnić m.in. prezbiterianów, którzy dążyli do zastąpienia episkopalnego ustroju Kościoła Anglii systemem prezbiteriańskim, w którym władza spoczywa w rękach starszych zborów; kongregacjonalistów, którzy opowiadali się za niezależnością poszczególnych zborów; i baptystów, którzy wierzyli w chrzest osób świadomych swojej wiary, a nie niemowląt. Te różnice prowadziły często do konfliktów i podziałów w ruchu purytańskim.

Purytanizm odegrał ogromną rolę w historii Anglii i Ameryki. W Anglii purytanie odegrali kluczową rolę w angielskiej wojnie domowej w XVII wieku. Parlament dowodzony przez Olivera Cromwella, który sam był purytaninem, pokonał króla Karola I i ustanowił republikę. Republika ta, znana jako Wspólnota Angielska, była rządzona przez purytanów przez około dekadę. Po restauracji monarchii w 1660 roku purytanie byli prześladowani, co skłoniło wielu z nich do emigracji do Ameryki Północnej.

W Ameryce Północnej purytanie założyli kolonie Nowej Anglii, które miały ogromny wpływ na rozwój amerykańskiej kultury i polityki. Purytańskie wartości, takie jak ciężka praca, oszczędność, edukacja i moralność, stały się fundamentem amerykańskiego etosu. Purytanie wierzyli, że Nowa Anglia jest „miastem na wzgórzu”, przykładem dla reszty świata. Ich ideały miały ogromny wpływ na kształtowanie się amerykańskiego systemu politycznego, w tym idei demokracji, rządów prawa i wolności religijnej (choć ta ostatnia początkowo dotyczyła tylko samych purytanów).

Głębiej analizując teologię purytańską, zauważamy silny wpływ Jana Kalwina w kluczowych doktrynach. Oprócz wspomnianej już predestynacji, kalwinizm purytański charakteryzował się również:

• Doktryną całkowitej deprawacji: Człowiek, w wyniku upadku Adama, jest całkowicie skażony grzechem i niezdolny do samodzielnego czynienia dobra. Tylko dzięki łasce Bożej może zostać zbawiony.
• Doktryną nieodpartej łaski: Bóg, jeśli postanowi kogoś zbawić, nieodparcie pociągnie go do siebie. Człowiek nie może odrzucić łaski Bożej, jeśli Bóg postanowił go zbawić.
• Doktryną wytrwania świętych: Ci, którzy zostali prawdziwie zbawieni, nie mogą utracić zbawienia. Bóg będzie ich strzegł i doprowadzi do chwały.

Te kalwińskie doktryny miały ogromny wpływ na życie i myślenie purytanów. Wpływały na ich stosunek do pracy, rodziny, społeczeństwa i Boga. Wierzyli, że ich życie jest w rękach Boga i że powinni żyć w sposób, który Jemu się podoba. Stąd wynikał ich rygoryzm moralny i dążenie do doskonałości.

Purytanizm, jako wyraz angielskiego kalwinizmu, był złożonym i dynamicznym ruchem, który wywarł ogromny wpływ na historię Anglii i Ameryki. Jego dziedzictwo jest nadal odczuwalne w wielu aspektach współczesnej kultury i polityki. Ich oddanie Słowu Bożemu, pragnienie czystości kościoła i dążenie do zbudowania sprawiedliwego społeczeństwa pozostają inspiracją dla wielu chrześcijan na całym świecie. Należy jednak pamiętać, że purytanizm miał również swoje ciemne strony, takie jak nietolerancja religijna i surowe podejście do karania grzechów. Niemniej jednak, jego wpływ na kształtowanie się zachodniej cywilizacji jest niezaprzeczalny.

Pamiętajmy, że omawiamy zjawisko historyczne, które ewoluowało w czasie i przestrzeni. Pojęcia "purytanizm" i "kalwinizm" są często używane zamiennie, ale nie są to terminy tożsame. Purytanizm był specyficznym wyrazem kalwinizmu w kontekście angielskim, uwzględniającym lokalne uwarunkowania społeczne, polityczne i religijne.