Wpisz Imiesłowy Z Partykułą Nie Do Właściwych Rubryk Tabeli

Dobrze, postaram się to wytłumaczyć najprościej jak potrafię, tak żebyście łatwo zrozumieli, jak odróżniać imiesłowy z "nie" i gdzie je wpisywać. Chodzi o to, żeby poprawnie pisać po polsku!

Zacznijmy od podstaw. Pamiętajcie, że mamy dwa główne typy imiesłowów, które nas interesują w kontekście pisowni z "nie": imiesłowy przymiotnikowe i imiesłowy przysłówkowe. Imiesłowy przymiotnikowe z kolei dzielą się na czynne i bierne.

Imiesłowy przymiotnikowe:

Zaczniemy od imiesłowów przymiotnikowych. Te imiesłowy, jak sama nazwa wskazuje, zachowują się trochę jak przymiotniki – opisują cechy.

Imiesłowy przymiotnikowe czynne: Te imiesłowy oznaczają, że ktoś coś robił lub robi. Tworzymy je od czasowników niedokonanych. Końcówki, które pomagają je rozpoznać, to np. "-ący", "-ąca", "-ące". Przykład? "Piszący", "czytająca", "biegnące".
Imiesłowy przymiotnikowe bierne: Te imiesłowy oznaczają, że coś zostało zrobione komuś lub czemuś. Tworzymy je od czasowników przechodnich (czyli takich, które oznaczają, że czynność przechodzi na jakiś przedmiot). Końcówki charakterystyczne to "-ny", "-na", "-ne" lub "-ty", "-ta", "-te". Przykłady: "napisany", "przeczytana", "umyślne".

Imiesłowy przysłówkowe:

Te imiesłowy zachowują się bardziej jak przysłówki – opisują sposób wykonywania czynności. Mamy dwa rodzaje:

Imiesłowy przysłówkowe współczesne: Te imiesłowy oznaczają czynność, która dzieje się w tym samym czasie, co czynność opisywana przez czasownik w zdaniu. Tworzymy je od czasowników niedokonanych. Charakterystyczna końcówka to "-ąc". Przykład: "Idąc", "czytając", "biegnąc".
Imiesłowy przysłówkowe uprzednie: Te imiesłowy oznaczają czynność, która wydarzyła się wcześniej niż czynność opisywana przez czasownik w zdaniu. Tworzymy je od czasowników dokonanych. Charakterystyczne końcówki to "-wszy", "-łszy". Przykład: "Przyszedłszy", "zrobiwszy", "przeczytawszy".

Jak pisać "nie" z imiesłowami?

I teraz najważniejsze: jak pisać "nie" z tymi wszystkimi imiesłowami? To proste:

"Nie" z imiesłowami przymiotnikowymi (czynnymi i biernymi) piszemy łącznie. Czyli: "niepiszący", "nieprzeczytana", "nieumyślne".
"Nie" z imiesłowami przysłówkowymi (współczesnymi i uprzednimi) piszemy oddzielnie. Czyli: "nie idąc", "nie czytając", "nie przyszedłszy", "nie zrobiwszy".

Pamiętajcie o tych dwóch zasadach i będzie dobrze!

Przykłady żeby lepiej zrozumieć:

Niekochający rodzic – imiesłów przymiotnikowy czynny, piszemy łącznie. Opisuje rodzica, który nie kocha.
Nieumyte naczynia – imiesłów przymiotnikowy bierny, piszemy łącznie. Opisuje naczynia, które nie zostały umyte.
Nie wiedząc, co robić, zadzwoniłem do przyjaciela – imiesłów przysłówkowy współczesny, piszemy oddzielnie. Opisuje sposób, w jaki zadzwoniłem – nie wiedząc, co robić.
Nie zjadłszy śniadania, wyszedłem z domu – imiesłów przysłówkowy uprzedni, piszemy oddzielnie. Opisuje, że najpierw nie zjadłem śniadania, a potem wyszedłem.

Trochę więcej o wyjątkach (żebyście byli super przygotowani):

Chociaż zasada jest taka, jak opisałem powyżej, to jak to w języku polskim bywa, są pewne niuanse.

Wyraźne przeciwstawienia: Czasami, gdy mamy wyraźne przeciwstawienie, możemy napisać "nie" oddzielnie nawet z imiesłowami przymiotnikowymi. Na przykład: "To jest nie napisany, ale wydrukowany tekst." W tym przypadku podkreślamy, że tekst nie jest napisany ręcznie, tylko wydrukowany. Jednak w większości przypadków, gdy nie ma takiego wyraźnego przeciwstawienia, piszemy łącznie.
Kontekst zdania: Ważny jest kontekst zdania. Czasami kontekst może sugerować, że "nie" powinno być napisane oddzielnie, aby podkreślić zaprzeczenie cechy. Na przykład, jeśli ktoś mówi "To nie jest osoba niepełnosprawna," to podkreśla, że ta osoba jest w pełni sprawna. Natomiast "To jest osoba niepełnosprawna" oznacza po prostu, że ta osoba ma niepełnosprawność.
Użycie w funkcji orzecznika: Imiesłowy przymiotnikowe, które pełnią funkcję orzecznika w zdaniu, też zazwyczaj piszemy łącznie z "nie". Na przykład: "Zadanie jest niewykonane." "Niewykonane" jest tutaj częścią orzeczenia.

Podsumowanie, czyli co najważniejsze:

Pamiętajcie, że kluczem do poprawnej pisowni jest rozpoznanie, z jakim typem imiesłowu mamy do czynienia. Czy to imiesłów przymiotnikowy (czynny lub bierny), czy przysłówkowy (współczesny lub uprzedni). Jeśli macie wątpliwości, spróbujcie zadać sobie pytanie: czy dany wyraz opisuje cechę (jak przymiotnik) czy sposób wykonywania czynności (jak przysłówek)?

Imiesłowy przymiotnikowe + "nie" = razem
Imiesłowy przysłówkowe + "nie" = osobno

I na koniec: ćwiczcie! Im więcej będziecie pisać i analizować zdania, tym łatwiej Wam to przyjdzie. Spróbujcie znaleźć w różnych tekstach przykłady imiesłowów z "nie" i zastanówcie się, dlaczego zostały napisane w dany sposób. Z czasem stanie się to dla Was naturalne. Powodzenia!