Wos Klasa 8 Dział 1

Rozpoczynając naszą podróż po WOS-ie w klasie 8, dział 1, ważne jest, aby zrozumieć, że to nie tylko teoria. To realne życie, zasady nim rządzące i nasze w nim miejsce. Wielu z Was może czuć się przytłoczonym ilością informacji, skomplikowanymi pojęciami i obawą, jak to wszystko przełoży się na Waszą przyszłość. Dlatego postaramy się ten materiał przedstawić w sposób przystępny i zrozumiały, skupiając się na tym, co dla Was najważniejsze.

Społeczeństwo – czym jest i jak w nim funkcjonujemy?

Dział 1 WOS-u w klasie 8 koncentruje się na pojęciu społeczeństwa. Ale co to właściwie znaczy? Wyobraźcie sobie wielką drużynę, w której każdy ma swoje zadanie, swoje mocne strony i swoje obowiązki. Ta drużyna musi współpracować, aby osiągnąć wspólny cel. Społeczeństwo to nic innego, jak grupa ludzi, których łączą pewne więzi – terytorium, język, kultura, historia – i którzy współdziałają ze sobą, aby zaspokoić swoje potrzeby.

Rodzaje więzi społecznych

W więziach społecznych chodzi o to, co nas łączy. Możemy je podzielić na:

• Więzi naturalne: takie jak rodzina, przyjaźń, miłość. Powstają spontanicznie, z potrzeby bliskości i wsparcia.
• Więzi zrzeszeniowe: związane z przynależnością do różnych organizacji, stowarzyszeń, klubów sportowych. Łączą nas wspólne zainteresowania i cele.
• Więzi terytorialne: wynikające z zamieszkiwania w tym samym miejscu – w tej samej wsi, mieście, kraju. Dzielimy wspólną przestrzeń i infrastrukturę.
• Więzi ideologiczne: oparte na podobnych poglądach politycznych, religijnych czy światopoglądowych. Łączy nas wspólnota wartości.

Pamiętajcie, że te więzi często się przenikają. Na przykład, możemy przyjaźnić się z kimś, kto mieszka w naszym sąsiedztwie i ma podobne zainteresowania. To połączenie więzi naturalnej, terytorialnej i zrzeszeniowej.

Normy społeczne – czyli zasady gry

Aby społeczeństwo mogło sprawnie funkcjonować, potrzebne są zasady. Te zasady to normy społeczne. Mówią nam, jak powinniśmy się zachowywać w różnych sytuacjach, co jest akceptowalne, a co nie. Wyobraźcie sobie grę w piłkę nożną bez zasad – byłby chaos! Tak samo jest w społeczeństwie.

Normy społeczne mogą być:

• Zwyczajami: czyli powszechnie akceptowanymi sposobami zachowania. Na przykład, witanie się z innymi osobami, mówienie "proszę", "dziękuję", "przepraszam".
• Moralnymi: odnoszącymi się do tego, co uważamy za dobre i złe. Na przykład, uczciwość, sprawiedliwość, szacunek dla innych.
• Prawnymi: czyli ustanowionymi przez państwo i zapisane w prawie. Na przykład, zakaz kradzieży, obowiązek chodzenia do szkoły.

Dlaczego przestrzeganie norm jest tak ważne? Ponieważ pozwala nam uniknąć konfliktów, chroni słabszych i zapewnia poczucie bezpieczeństwa. Wyobraźcie sobie, co by się działo, gdyby każdy robił, co mu się podoba, bez względu na innych!

Kontrola społeczna – pilnowanie porządku

Skoro mamy normy społeczne, to ktoś musi pilnować, czy są przestrzegane. Tym zajmuje się kontrola społeczna. Kontrola społeczna to proces, w którym społeczeństwo wpływa na zachowanie swoich członków, aby dopasować je do obowiązujących norm.

Kontrola społeczna może być:

• Nieformalna: czyli oparta na reakcjach otoczenia. Na przykład, uśmiech aprobaty, krytyczne spojrzenie, plotka, ostracyzm.
• Formalna: czyli wykonywana przez wyspecjalizowane instytucje, takie jak policja, sądy, prokuratura.

Kontrola społeczna może przybierać różne formy. Na przykład, jeśli ktoś łamie prawo, może zostać ukarany grzywną lub więzieniem. Jeśli ktoś zachowuje się nieuprzejmie, może spotkać się z ostracyzmem społecznym. Często nawet pochwała, nagroda za dobre zachowanie to też forma kontroli społecznej. Ma wzmocnić w nas dobre nawyki.

Grupy społeczne – małe społeczności

W społeczeństwie tworzymy mniejsze grupy, które nazywamy grupami społecznymi. Grupa społeczna to zbiór osób, które łączy wspólny cel, zainteresowania, wartości lub przynależność.

Przykłady grup społecznych:

• Rodzina
• Klasa szkolna
• Grupa przyjaciół
• Klub sportowy
• Partia polityczna
• Organizacja pozarządowa

W każdej grupie społecznej panują określone zasady i role. Każdy członek grupy ma swoje zadanie i obowiązki. Ważne jest, aby te zasady i role były jasne i zrozumiałe dla wszystkich, aby grupa mogła sprawnie funkcjonować. Wyobraźcie sobie drużynę piłkarską, w której każdy chce być napastnikiem – nie byłoby obrońców, bramkarza i nikt nie podawałby piłki!

Rola społeczna – nasze maski

Każdy z nas w społeczeństwie pełni różne role społeczne. Rola społeczna to wzorzec zachowań, który jest oczekiwany od osoby zajmującej określone stanowisko w społeczeństwie. Na przykład, uczeń ma rolę ucznia, nauczyciel ma rolę nauczyciela, rodzic ma rolę rodzica.

Pełniąc różne role społeczne, zakładamy różne "maski". Inaczej zachowujemy się w szkole, inaczej w domu, inaczej w gronie przyjaciół. Nie oznacza to, że jesteśmy nieszczerzy. Po prostu dostosowujemy swoje zachowanie do oczekiwań otoczenia. Zastanówcie się, jak zachowujecie się w stosunku do babci, a jak do najlepszego kumpla? To właśnie gra ról społecznych w praktyce.

Kontrowersje i wyzwania

Oczywiście, temat społeczeństwa nie jest pozbawiony kontrowersji. Zawsze znajdą się osoby, które kwestionują obowiązujące normy, zasady czy role społeczne. Czy zawsze powinniśmy ślepo podążać za tym, co mówi nam społeczeństwo? To trudne pytanie. Z jednej strony, przestrzeganie norm zapewnia porządek i bezpieczeństwo. Z drugiej strony, krytyczne myślenie i dążenie do zmian są niezbędne dla rozwoju społeczeństwa. Pamiętajcie, że to, co kiedyś uważano za normalne, dzisiaj może być nie do przyjęcia. Na przykład, jeszcze kilkadziesiąt lat temu kobiety nie miały prawa głosu w wielu krajach.

Często spotykamy się z poglądami, że normy społeczne krępują i ograniczają naszą wolność. Z jednej strony jest w tym sporo prawdy - każda forma kontroli społecznej, nawet ta nieformalna, stanowi ingerencję w naszą przestrzeń. Z drugiej jednak strony – bez norm, nie byłoby możliwe funkcjonowanie w społeczeństwie. Balans pomiędzy wolnością a porządkiem to nieustanny proces.

Podsumowanie i co dalej?

WOS w klasie 8, dział 1, to fundament wiedzy o społeczeństwie. Zrozumienie tych zagadnień pomoże Wam lepiej funkcjonować w życiu codziennym, budować relacje z innymi ludźmi i podejmować świadome decyzje. Teraz, gdy znacie podstawowe pojęcia, możecie zacząć obserwować, jak te mechanizmy działają w praktyce. Zwróćcie uwagę na to, jak zachowują się ludzie wokół Was, jakie normy obowiązują w Waszej klasie, w Waszej rodzinie, w Waszej miejscowości. Zastanówcie się, co możecie zrobić, aby poprawić relacje z innymi ludźmi i uczynić Wasze otoczenie lepszym miejscem.

Zastanówcie się teraz: Jakie normy społeczne uważacie za najważniejsze? I co możecie zrobić, aby je promować?