Wczoraj I Dziś Klasa 6 Narodziny Nowożytnego świata

Hej, szóstoklasiści! Przygotujcie się, bo wspólnie ogarniemy "Narodziny Nowożytnego Świata" z Waszego podręcznika "Wczoraj i Dziś". Pamiętajcie, historia wcale nie musi być nudna! Potraktujmy to jako fascynującą podróż w czasie, która pomoże nam zrozumieć, jak świat, w którym żyjemy, stał się taki, jaki jest. Gotowi? Zaczynamy!

Co Was czeka na egzaminie?

Najprawdopodobniej Wasz egzamin będzie dotyczył kluczowych wydarzeń, postaci i zmian, które zaszły w Europie i na świecie w okresie od końca XV wieku do XVIII wieku. Skupimy się na tym, co najważniejsze, żebyście bez problemu poradzili sobie z pytaniami. Pamiętajcie, żeby czytać pytania uważnie i odpowiadać na konkretne zagadnienia.

Odkrycia Geograficzne – Nowy Świat Stoi Otworem

Pierwsze, co musicie opanować, to odkrycia geograficzne. To był prawdziwy boom! Europejczycy nagle zaczęli odkrywać nowe lądy, co miało ogromny wpływ na świat.

• Przyczyny odkryć: Dlaczego w ogóle ludzie zaczęli żeglować w nieznane? Było kilka powodów:

  • Poszukiwanie nowych dróg handlowych do Indii: Chodziło o przyprawy! Pieprz, cynamon, goździki – były bardzo cenne, a drogi lądowe kontrolowali Turcy, więc trzeba było znaleźć alternatywę.
  • Ciekawość świata: Ludzie zawsze chcieli wiedzieć, co jest za horyzontem.
  • Chęć zdobycia bogactw: Złoto, srebro, nowe ziemie – to wszystko kusiło Europejczyków.
  • Rozwój techniki: Udoskonalone statki (karawela!), kompas i astrolabium – to umożliwiło dalekie podróże.

• Kluczowe postacie i ich wyprawy:

  • Krzysztof Kolumb (1492): Odkrył Amerykę, choć myślał, że dopłynął do Indii! Pamiętajcie, że on nie był pierwszy w Ameryce, bo wcześniej byli tam Wikingowie, ale to jego wyprawa zapoczątkowała europejską kolonizację.
  • Vasco da Gama (1497-1499): Odkrył morską drogę do Indii, opływając Afrykę. To był game changer dla handlu!
  • Ferdynand Magellan (1519-1522): Dowodził pierwszą wyprawą, która opłynęła Ziemię. Udowodnił, że Ziemia jest okrągła! (Choć już wcześniej o tym wiedziano, to jego wyprawa była namacalnym dowodem).

• Skutki odkryć:

  • Kolonizacja: Europejczycy zaczęli zakładać kolonie w Ameryce, Azji i Afryce, co doprowadziło do wyzysku rdzennej ludności i ogromnych zmian kulturowych.
  • Handel: Rozwój handlu między Europą, Ameryką i Azją (tzw. trójkątny handel).
  • Wymiana kulturowa: Wymiana roślin, zwierząt, chorób i idei między różnymi kontynentami (np. ziemniaki z Ameryki do Europy).
  • Rozwój niewolnictwa: Niestety, odkrycia przyczyniły się do rozwoju handlu niewolnikami z Afryki do Ameryki.

Renesans – Odrodzenie Kultury i Nauki

Renesans, czyli Odrodzenie, to kolejny ważny okres w historii. To czas, kiedy ludzie na nowo zainteresowali się kulturą starożytnej Grecji i Rzymu.

• Geneza: Renesans narodził się we Włoszech w XIV wieku. Było to związane z rozwojem miast, handlu i bogaceniem się mieszczaństwa, które zaczęło wspierać artystów i naukowców.

• Charakterystyka:

  • Humanizm: Człowiek w centrum zainteresowania. Ludzie zaczęli doceniać wartość życia, rozum i doświadczenie.
  • Rozwój nauki: Nowe odkrycia w astronomii, medycynie, matematyce i fizyce.
  • Rozwój sztuki: Powstanie arcydzieł malarstwa, rzeźby i architektury (np. Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Rafael Santi).
  • Wynalazki: Wynalezienie druku przez Jana Gutenberga (ok. 1450 r.) – to był prawdziwy przełom! Książki stały się tańsze i bardziej dostępne, co przyczyniło się do rozwoju wiedzy.

• Kluczowe postacie:

  • Leonardo da Vinci: Genialny artysta, naukowiec, inżynier i wynalazca. Autor "Mony Lisy" i "Ostatniej Wieczerzy".
  • Michał Anioł: Wybitny rzeźbiarz, malarz i architekt. Autor rzeźby "Dawid" i fresków w Kaplicy Sykstyńskiej.
  • Rafael Santi: Malarz i architekt. Znany z obrazów Madonn i fresków w Watykanie.
  • Mikołaj Kopernik: Astronom, który sformułował teorię heliocentryczną, czyli przekonanie, że Ziemia krąży wokół Słońca.

Reformacja – Podział Kościoła

Reformacja to ruch religijny, który doprowadził do podziału Kościoła katolickiego i powstania nowych wyznań chrześcijańskich.

• Przyczyny:

  • Krytyka Kościoła katolickiego: Nadużycia finansowe, nepotyzm, symonia (handel stanowiskami kościelnymi), sprzedaż odpustów.
  • Rosnące poczucie religijności: Ludzie chcieli bezpośredniego kontaktu z Bogiem, bez pośrednictwa księży.
  • Rozwój druku: Umożliwił szybkie rozpowszechnianie idei reformacyjnych.

• Kluczowe postacie i ich nauki:

  • Marcin Luter: Niemiecki teolog, który wystąpił przeciwko sprzedaży odpustów. Sformułował 95 tez, które przybił do drzwi kościoła w Wittenberdze (1517 r.). Uważał, że zbawienie można osiągnąć tylko przez wiarę, a Biblia jest jedynym źródłem objawienia.
  • Jan Kalwin: Szwajcarski teolog, który głosił predestynację (przeznaczenie). Uważał, że Bóg z góry decyduje, kto będzie zbawiony, a kto potępiony.
  • Henryk VIII: Król Anglii, który ogłosił się głową Kościoła anglikańskiego (1534 r.) z powodów politycznych (chciał unieważnić swoje małżeństwo).

• Skutki Reformacji:

  • Podział Kościoła: Powstanie nowych wyznań chrześcijańskich (luteranizm, kalwinizm, anglikanizm).
  • Wojny religijne: Konflikty między katolikami a protestantami (np. wojna trzydziestoletnia).
  • Kontrreformacja: Reakcja Kościoła katolickiego na reformację. Miała na celu wzmocnienie Kościoła i zahamowanie rozprzestrzeniania się protestantyzmu.
  • Zmiany społeczne i polityczne: Wzrost znaczenia władzy świeckiej, rozwój edukacji, zmiany w moralności i obyczajach.

Absolutyzm – Władza w Rękach Króla

Absolutyzm to forma rządów, w której władza jest skupiona w rękach monarchy. Król sprawuje nieograniczoną władzę i nie podlega żadnej kontroli.

• Przyczyny powstania absolutyzmu:

  • Kryzys feudalizmu: Osłabienie roli szlachty.
  • Wojny religijne: Potrzeba silnej władzy, która zapewni porządek i bezpieczeństwo.
  • Rozwój biurokracji: Potrzeba sprawnego zarządzania państwem.
  • Teorie polityczne: Teoretycy absolutyzmu (np. Jean Bodin, Thomas Hobbes) argumentowali, że silna władza jest niezbędna do utrzymania pokoju i porządku.

• Przykłady monarchii absolutnych:

  • Francja: Rządy Ludwika XIV, zwanego Królem Słońce. Symbol absolutyzmu.
  • Rosja: Rządy Piotra I Wielkiego i Katarzyny II Wielkiej.
  • Prusy: Rządy Fryderyka II Wielkiego.

• Cechy absolutyzmu:

  • Centralizacja władzy: Wszystkie decyzje podejmowane przez króla.
  • Rozbudowany aparat państwowy: Liczna biurokracja.
  • Silna armia: Zapewnia bezpieczeństwo i umacnia pozycję państwa.
  • Kontrola Kościoła: Król ma wpływ na nominacje biskupów i politykę kościelną.
  • Cenzura: Kontrola prasy i wydawnictw.

Podsumowanie najważniejszych punktów:

• Odkrycia geograficzne: Przyczyny, przebieg, skutki. Pamiętajcie o Kolumbie, Vasco da Gamie i Magellanie.
• Renesans: Humanizm, rozwój nauki i sztuki, wynalazek druku. Zwróćcie uwagę na Leonarda da Vinci, Michała Anioła i Mikołaja Kopernika.
• Reformacja: Przyczyny, kluczowe postacie (Luter, Kalwin, Henryk VIII), skutki.
• Absolutyzm: Przyczyny powstania, cechy, przykłady (Francja Ludwika XIV).

Dodatkowe wskazówki:

• Czytajcie uważnie podręcznik i notatki z lekcji. To podstawa!
• Róbcie powtórki regularnie. Nie zostawiajcie wszystkiego na ostatnią chwilę.
• Rozwiązujcie testy i zadania. To pomoże Wam sprawdzić swoją wiedzę i zobaczyć, z czym macie jeszcze problemy.
• Nie bójcie się pytać nauczyciela lub innych uczniów, jeśli czegoś nie rozumiecie. Nikt nie rodzi się z wiedzą.
• Zadbajcie o dobry sen i odżywianie. Wyspani i najedzeni lepiej się uczycie!

Pamiętajcie, że historia to nie tylko daty i nazwiska. To przede wszystkim opowieść o ludziach i wydarzeniach, które ukształtowały świat, w którym żyjemy. Potraktujcie to jako przygodę i cieszcie się odkrywaniem przeszłości! Powodzenia na egzaminie! Wierzę w Was!