Ustrój I Organizacja Większości Państw Europy W Xviii Wieku

XVIII wiek w Europie to fascynujący okres transformacji politycznych, społecznych i gospodarczych. Analizując ustroje i organizację państw europejskich tamtej epoki, dostrzegamy mozaikę rozwiązań – od skrajnego absolutyzmu po rodzące się idee oświeceniowe i pierwsze próby ograniczenia władzy monarszej.

Wiek XVIII to przede wszystkim czas dominacji absolutyzmu. Najpełniej uosabiał go Ludwik XIV, Król Słońce, a jego wersalski dwór stanowił wzór dla innych europejskich monarchów. Francja, choć potężna, borykała się z problemami finansowymi wynikającymi z kosztownych wojen i rozrzutnego trybu życia dworu. Król rządził samodzielnie, opierając się na scentralizowanej administracji i armii. Intendenci, reprezentujący króla w prowincjach, kontrolowali lokalną administrację i sądownictwo. Społeczeństwo francuskie było silnie zhierarchizowane, podzielone na stany: duchowieństwo, szlachtę i stan trzeci (mieszczaństwo i chłopstwo). Ten podział utrwalał nierówności społeczne i ekonomiczne, co w przyszłości doprowadziło do rewolucji. Następcy Ludwika XIV, choć mniej charyzmatyczni, kontynuowali politykę absolutyzmu, co jednak coraz bardziej spotykało się z oporem społecznym.

Prusy pod rządami Fryderyka Wielkiego to kolejny przykład państwa absolutnego, choć w specyficznej, „oświeconej” wersji. Fryderyk II, zwany Wielkim, wprowadził reformy mające na celu modernizację państwa i poprawę jego efektywności. Był zwolennikiem tolerancji religijnej (choć z pewnymi ograniczeniami), popierał rozwój nauki i kultury. Jednakże, jego absolutyzm opierał się na silnej armii i scentralizowanej biurokracji. Prusy były państwem wysoce zmilitaryzowanym, a armia odgrywała kluczową rolę w polityce wewnętrznej i zagranicznej. Szlachta pruska (junkrzy) zachowywała uprzywilejowaną pozycję i dominowała w wojsku i administracji. Polityka merkantylistyczna Fryderyka II sprzyjała rozwojowi gospodarczemu, ale jednocześnie utrzymywała ścisłą kontrolę państwa nad gospodarką.

Rosja, za panowania Piotra I Wielkiego i Katarzyny II, przeszła gwałtowną westernizację i modernizację. Piotr I, podróżując po Europie Zachodniej, był pod wrażeniem jej postępu i dążył do unowocześnienia Rosji na wzór europejski. Wprowadził reformy wojskowe, administracyjne i gospodarcze. Stworzył silną armię i flotę, scentralizował administrację i wprowadził system rang urzędniczych (tabela rang). Katarzyna II kontynuowała politykę modernizacji, choć w bardziej ostrożny sposób. Była zwolenniczką idei oświeceniowych, ale jednocześnie dbała o interesy szlachty. Rosja za jej panowania rozszerzyła swoje terytorium kosztem Polski i Turcji. Podobnie jak w Prusach, absolutyzm rosyjski opierał się na silnej armii i scentralizowanej biurokracji, a szlachta zachowywała dominującą pozycję w państwie.

Austria pod rządami Habsburgów również była państwem absolutnym, choć charakteryzowała się większą decentralizacją niż Francja, Prusy czy Rosja. Cesarstwo Austriackie składało się z wielu różnych krajów i prowincji, z których każda miała własne prawa i tradycje. Maria Teresa i jej syn Józef II przeprowadzili szereg reform mających na celu wzmocnienie państwa i poprawę jego efektywności. Wprowadzili reformy w dziedzinie edukacji, sądownictwa i administracji. Józef II, zwolennik oświeconego absolutyzmu, dążył do centralizacji państwa i ograniczenia wpływów Kościoła. Jego reformy, choć dobrze zamierzone, spotkały się z oporem szlachty i duchowieństwa. Po jego śmierci wiele z nich zostało odwołanych.

Ustrój i organizacja państw Europy – odmienności i podobieństwa

Analizując ustroje i organizację państw europejskich w XVIII wieku, dostrzegamy zarówno podobieństwa, jak i różnice. Wspólną cechą większości państw była dominacja absolutyzmu, choć przyjmował on różne formy. W niektórych państwach, jak Francja, absolutyzm był bardziej scentralizowany i biurokratyczny, podczas gdy w innych, jak Austria, charakteryzował się większą decentralizacją. Większość państw europejskich posiadała silną armię i scentralizowaną administrację. Szlachta odgrywała zazwyczaj uprzywilejowaną rolę w państwie, dominując w wojsku i administracji.

Różnice między państwami europejskimi w XVIII wieku wynikały z ich historii, tradycji i kultury. W niektórych państwach, jak Wielka Brytania, istniały już pewne ograniczenia władzy monarszej, podczas gdy w innych, jak Rosja, absolutyzm był bardzo silny. Również polityka gospodarcza państw europejskich była zróżnicowana. Niektóre państwa, jak Wielka Brytania, prowadziły politykę merkantylistyczną, ale jednocześnie wspierały rozwój handlu i przemysłu. Inne państwa, jak Hiszpania, borykały się z problemami gospodarczymi i nie potrafiły skutecznie konkurować z innymi potęgami europejskimi.

Wielka Brytania stanowiła wyjątek na tle innych państw europejskich. Po chwalebnej rewolucji w 1688 roku władza monarchy została ograniczona przez parlament. Ustrój Wielkiej Brytanii był monarchią konstytucyjną, w której król dzielił władzę z parlamentem. Parlament składał się z Izby Lordów i Izby Gmin. Izba Lordów była reprezentacją arystokracji, a Izba Gmin była wybierana przez wyborców. System polityczny Wielkiej Brytanii był bardziej stabilny i elastyczny niż systemy polityczne w innych państwach europejskich. Sprzyjało to rozwojowi gospodarczemu i kolonialnemu Wielkiej Brytanii. XVIII wiek to okres umacniania się potęgi brytyjskiej, która stała się dominującą siłą na morzach i w handlu światowym.

Rzeczpospolita Obojga Narodów, w przeciwieństwie do innych państw europejskich, przeżywała w XVIII wieku okres kryzysu i osłabienia. System polityczny Rzeczypospolitej, oparty na zasadzie liberum veto i słabej władzy królewskiej, utrudniał podejmowanie decyzji i przeprowadzanie reform. Magnateria, wykorzystując swoje wpływy i bogactwo, paraliżowała funkcjonowanie państwa. Sytuacja wewnętrzna Rzeczypospolitej była dodatkowo komplikowana przez ingerencję państw sąsiednich, które dążyły do osłabienia i podziału państwa polskiego. Próby reform podjęte w drugiej połowie XVIII wieku, w tym uchwalenie Konstytucji 3 Maja, nie zdołały uratować Rzeczypospolitej przed upadkiem.

Podsumowując, XVIII wiek to okres zróżnicowania ustrojowego i organizacyjnego w Europie. Dominował absolutyzm, ale przyjmował on różne formy i był ograniczany w różnym stopniu. Wielka Brytania stanowiła wyjątek, rozwijając system monarchii konstytucyjnej. Rzeczpospolita Obojga Narodów przeżywała kryzys i zmierzała ku upadkowi. Analiza ustrojów i organizacji państw europejskich w XVIII wieku pozwala lepiej zrozumieć procesy polityczne, społeczne i gospodarcze, które kształtowały Europę w tamtej epoce i wpłynęły na jej dalszy rozwój. To był wiek, który przygotował grunt pod wielkie zmiany, jakie miały nastąpić w wieku XIX.