Sprawdzian Ze Słowotwórstwa Klasa 7 Z Odpowiedziami

Witajcie, drodzy uczniowie klasy 7! Dzisiaj zajmiemy się tematem, który często sprawia trudności, ale jest niezwykle ważny dla zrozumienia języka polskiego – słowotwórstwem. Przygotujemy się do sprawdzianu ze słowotwórstwa, analizując najważniejsze zagadnienia i podając przykłady z odpowiedziami, które pomogą Wam utrwalić wiedzę.

Słowotwórstwo, najprościej mówiąc, to dział językoznawstwa, który zajmuje się budową wyrazów. Analizuje, jak powstają nowe słowa od istniejących już podstaw słowotwórczych, wykorzystując do tego różne elementy, takie jak przedrostki, przyrostki i wrostki. Zrozumienie słowotwórstwa pozwala nam nie tylko rozszyfrowywać znaczenie nieznanych słów, ale także wzbogaca nasze słownictwo i pomaga w poprawnym posługiwaniu się językiem.

Podstawowe pojęcia, które musimy znać, to:

Podstawa słowotwórcza: To ta część wyrazu, która zawiera jego podstawowe znaczenie. Na przykład, w wyrazie "książka", podstawa słowotwórcza to "książk-".
Formant: To element, który dołączamy do podstawy słowotwórczej, aby utworzyć nowy wyraz. Formanty dzielimy na:
- Przedrostki (prefiksy): Dodawane na początku wyrazu (np. do-pisać, od-czytać).
- Przyrostki (sufiksy): Dodawane na końcu wyrazu (np. książk-a, nauczyciel-ka).
- Wrostki (interfiksy): Dodawane wewnątrz wyrazu, łączące dwie podstawy słowotwórcze (np. paro*-wóz*, ziemio*-trzęsienie*).
Wyraz podstawowy: Wyraz, od którego pochodzi nowy wyraz (np. pisać jest wyrazem podstawowym dla pisarz).
Wyraz pochodny: Wyraz, który powstał od innego wyrazu (np. pisarz jest wyrazem pochodnym od pisać).
Rodzina wyrazów: To grupa wyrazów, które mają wspólny rdzeń (czyli część, która zawiera podstawowe znaczenie). Na przykład, rodzina wyrazów od "góra" to: górski, góral, pogórze, górnik.

Przykłady z odpowiedziami:

Sprawdźmy teraz, jak ta wiedza wygląda w praktyce. Rozwiążemy kilka typowych zadań, które mogą pojawić się na sprawdzianie.

Zadanie 1: Podkreśl podstawę słowotwórczą w podanych wyrazach:

a) Nauczyciel – nauczyciel- b) Malutki – mal- c) Podróżnik – podróż- d) Zaczytać – czyt- e) Wybieg - bieg-

Zadanie 2: Wypisz formant (przedrostek lub przyrostek) w podanych wyrazach:

a) Bezsenny – bez- (przedrostek) b) Kwiatowy – -owy (przyrostek) c) Przemalować – prze- (przedrostek) d) Sprawiedliwość – -ość (przyrostek) e) Szkolny - -ny (przyrostek)

Zadanie 3: Utwórz wyrazy pochodne od podanych wyrazów, używając podanych formantów:

a) Dom + -ek = domek b) Czytać + od- = odczytać c) Las + -nik = leśnik d) Dobry + -ość = dobroć e) Biały + -awy = białawy

Zadanie 4: Wskaż wyraz podstawowy dla podanych wyrazów pochodnych:

a) Pisarz – pisać b) Mleczarnia – mleko c) Wyjazd – jechać d) Zegarmistrz – zegar e) Słownik - słowo

Zadanie 5: Utwórz rodzinę wyrazów od wyrazu "woda":

Przykładowa rodzina wyrazów: wodny, wodotrysk, wódka, powódź, nawadniać, podwodny.

Typy Słowotwórstwa

Warto wiedzieć, że istnieją różne typy słowotwórstwa. Najczęściej spotykamy się z:

Słowotwórstwem przezrostkowym (derywacja prefiksalna): Nowy wyraz powstaje przez dodanie przedrostka do wyrazu podstawowego (np. pisać -> na-pisać, robić -> za-robić). Zmiana przedrostka często zmienia znaczenie wyrazu, np. iść - wyjść, wejść, zejść.
Słowotwórstwem przyrostkowym (derywacja sufiksalna): Nowy wyraz powstaje przez dodanie przyrostka do wyrazu podstawowego (np. uczyć -> nauczyciel, książka -> książeczka). Przyrostki mogą zmieniać kategorię gramatyczną wyrazu (np. z czasownika na rzeczownik) lub jego znaczenie (np. dodawać zdrobnienie).
Słowotwórstwem przedrostkowo-przyrostkowym (derywacja prefiksalno-sufiksalna): Nowy wyraz powstaje przez jednoczesne dodanie przedrostka i przyrostka do wyrazu podstawowego (np. ziemia -> pod-ziemi-e, woda -> pod-wodn-y). W tym przypadku nie można utworzyć poprawnego wyrazu, używając jedynie przedrostka lub przyrostka (np. podziemia nie pochodzi bezpośrednio od ziemia, a podziemie od ziemia).
Złożeniami: Nowe wyrazy powstają przez połączenie dwóch lub więcej wyrazów lub ich części (np. wodo-spad, samo-chód, jasno-zielony). W złożeniach często występuje wrostek (interfiks) łączący oba człony.

Praktyczne Zastosowanie Słowotwórstwa

Zrozumienie słowotwórstwa ma wiele praktycznych zastosowań. Pozwala nam na:

Zrozumienie znaczenia nowych słów: Analizując budowę słowa, możemy często domyślić się jego znaczenia, nawet jeśli spotykamy się z nim po raz pierwszy.
Wzbogacanie słownictwa: Znając formanty, możemy świadomie tworzyć nowe słowa, rozszerzając zakres naszego języka.
Poprawne pisanie: Znajomość słowotwórstwa pomaga unikać błędów ortograficznych, wynikających np. z niepoprawnego użycia przedrostków.
Analizę tekstów literackich: Słowotwórstwo jest ważnym narzędziem w analizie utworów literackich. Autorzy często wykorzystują neologizmy (nowe, specjalnie utworzone słowa), aby nadać tekstowi wyjątkowy charakter i przekazać określone znaczenia.

Mam nadzieję, że to omówienie pomoże Wam w przygotowaniach do sprawdzianu ze słowotwórstwa. Pamiętajcie, kluczem do sukcesu jest regularne powtarzanie materiału i rozwiązywanie ćwiczeń. Powodzenia na sprawdzianie! Pamiętajcie, język polski to fascynująca przygoda!