Sprawdzian Z Chemii Klasa 7 Dział 2

Witajcie, drodzy uczniowie klasy siódmej! Przygotowując się do sprawdzianu z chemii z działu 2, warto usystematyzować wiedzę i powtórzyć kluczowe zagadnienia. Ten dział zazwyczaj dotyczy budowy materii, właściwości substancji i mieszanin. Zatem do dzieła! Przygotowałem dla Was kompleksowe omówienie najważniejszych tematów.

Budowa Materii

Podstawą chemii jest zrozumienie, z czego zbudowana jest cała materia. Zacznijmy od atomów.

Atomy

Atom to najmniejsza, niepodzielna (w sensie chemicznym) cząstka pierwiastka, zachowująca jego właściwości. Składa się z:

Protonów: Mają ładunek dodatni (+) i znajdują się w jądrze atomowym. Liczba protonów determinuje, jakim pierwiastkiem jest dany atom (liczba atomowa).
Neutronów: Są obojętne elektrycznie (nie mają ładunku) i również znajdują się w jądrze atomowym. Razem z protonami tworzą masę atomową.
Elektronów: Mają ładunek ujemny (-) i krążą wokół jądra po tzw. powłokach elektronowych.

Przykład: Atom węgla (C) ma 6 protonów, 6 neutronów i 6 elektronów. Liczba protonów to liczba atomowa, czyli w przypadku węgla wynosi ona 6.

Liczba atomowa (Z) to liczba protonów w jądrze atomowym. Liczba masowa (A) to suma liczby protonów i neutronów w jądrze atomowym. Zapisujemy to symbolicznie: ^A_ZX, gdzie X to symbol pierwiastka.

Przykład: Dla węgla (¹²₆C) liczba atomowa wynosi 6, a liczba masowa 12. Oznacza to, że atom węgla ma 6 protonów i 6 neutronów (12 - 6 = 6).

Cząsteczki

Cząsteczka to połączenie dwóch lub więcej atomów, połączonych wiązaniami chemicznymi. Cząsteczki mogą być zbudowane z atomów tego samego pierwiastka (np. O₂ - tlen cząsteczkowy) lub różnych pierwiastków (np. H₂O - woda).

Przykład: Woda (H₂O) to cząsteczka, w której dwa atomy wodoru (H) są połączone z jednym atomem tlenu (O).

Jony

Jon to atom lub grupa atomów, które utraciły lub zyskały elektrony, uzyskując w ten sposób ładunek elektryczny. Jeśli atom traci elektrony, staje się jonem dodatnim (kationem). Jeśli atom zyskuje elektrony, staje się jonem ujemnym (anionem).

Przykład: Jon sodu (Na⁺) powstał, gdy atom sodu (Na) oddał jeden elektron. Jon chlorkowy (Cl^-) powstał, gdy atom chloru (Cl) przyjął jeden elektron.

Substancje i Mieszaniny

W chemii rozróżniamy substancje i mieszaniny. Zrozumienie tej różnicy jest kluczowe.

Substancje

Substancja to materia o stałym składzie chemicznym i charakterystycznych właściwościach. Dzielimy je na:

Pierwiastki: Substancje, które składają się z jednego rodzaju atomów (np. żelazo (Fe), tlen (O), złoto (Au)).
Związki chemiczne: Substancje, które składają się z dwóch lub więcej rodzajów atomów, połączonych wiązaniami chemicznymi w określonych proporcjach (np. woda (H₂O), sól kuchenna (NaCl)).

Przykład: Czysty tlen to pierwiastek. Czysta woda to związek chemiczny.

Mieszaniny

Mieszanina to połączenie dwóch lub więcej substancji, które nie są ze sobą chemicznie połączone. Składniki mieszaniny zachowują swoje właściwości.

Mieszaniny dzielimy na:

Mieszaniny jednorodne: Składniki są równomiernie wymieszane i nie można ich rozróżnić gołym okiem (np. roztwór soli w wodzie, powietrze).
Mieszaniny niejednorodne: Składniki nie są równomiernie wymieszane i można je rozróżnić gołym okiem (np. piasek z wodą, zupa).

Przykład: Powietrze to mieszanina jednorodna, składająca się głównie z azotu i tlenu. Zupa to mieszanina niejednorodna, składająca się z wody, warzyw, mięsa itp.

Metody Rozdzielania Mieszanin

Składniki mieszanin można rozdzielić, wykorzystując różnice w ich właściwościach fizycznych.

Sączenie (filtracja): Do rozdzielania mieszanin niejednorodnych cieczy z ciałem stałym (np. piasek z wodą).
Dekantacja: Ostrożne zlewanie cieczy znad osadu (np. oddzielanie wody znad piasku po opadnięciu piasku na dno naczynia).
Odparowanie: Ogrzewanie roztworu do wrzenia i odparowanie cieczy, pozostawiając substancję stałą (np. otrzymywanie soli z wody morskiej).
Destylacja: Rozdzielanie mieszanin cieczy o różnych temperaturach wrzenia (np. rozdzielanie wody i alkoholu).
Krystalizacja: Otrzymywanie kryształów substancji stałej z roztworu (np. otrzymywanie kryształów cukru).
Chromatografia: Metoda rozdzielania składników mieszaniny, wykorzystująca różnice w ich powinowactwie do fazy stacjonarnej i ruchomej (stosowana np. do rozdzielania barwników).

Właściwości Substancji

Każda substancja ma swoje unikalne właściwości, które pozwalają ją zidentyfikować i wykorzystać.

Właściwości Fizyczne

Właściwości fizyczne to cechy substancji, które można zaobserwować lub zmierzyć bez zmiany jej składu chemicznego. Należą do nich:

Stan skupienia: Stały, ciekły, gazowy.
Barwa: Kolor substancji.
Zapach: Aromat substancji.
Gęstość: Masa substancji na jednostkę objętości.
Rozpuszczalność: Zdolność substancji do rozpuszczania się w innej substancji.
Temperatura topnienia: Temperatura, w której substancja stała przechodzi w stan ciekły.
Temperatura wrzenia: Temperatura, w której substancja ciekła przechodzi w stan gazowy.
Przewodnictwo elektryczne: Zdolność substancji do przewodzenia prądu elektrycznego.
Przewodnictwo cieplne: Zdolność substancji do przewodzenia ciepła.

Właściwości Chemiczne

Właściwości chemiczne to cechy substancji, które opisują jej zdolność do reagowania z innymi substancjami, czyli do zmiany swojego składu chemicznego.

Palność: Zdolność substancji do spalania się.
Reaktywność: Zdolność substancji do reagowania z innymi substancjami.
Korozja: Niszczenie materiałów przez działanie czynników środowiskowych, np. rdzewienie żelaza.
Toksyczność: Właściwość substancji polegająca na szkodliwym działaniu na organizmy żywe.

Przykład: Żelazo rdzewieje (właściwość chemiczna), a woda wrze w temperaturze 100°C (właściwość fizyczna).

Pamiętajcie, że solidne zrozumienie tych zagadnień to klucz do sukcesu na sprawdzianie. Powodzenia!