Sprawdzian Z Chemii Atomy I Cząsteczki Klasa 7 Odpowiedzi

Dobrze, postaram się pomóc w przygotowaniu do sprawdzianu z chemii, dotyczącego atomów i cząsteczek, dla klasy 7. Skupimy się na podstawowych definicjach, przykładach i typowych zagadnieniach, które mogą się pojawić na teście.

Zacznijmy od absolutnych podstaw: czym jest atom? Atom to najmniejsza, niepodzielna (w sensie chemicznym, bo fizycy oczywiście wiedzą swoje!) część pierwiastka, która zachowuje jego właściwości. Wyobraź sobie, że masz kawałek złota. Gdybyś mógł go dzielić na coraz mniejsze części, w końcu dotarłbyś do pojedynczego atomu złota. Dalej już nie możesz go podzielić tak, żeby nadal było złotem.

Atom składa się z jeszcze mniejszych części: protonów, neutronów i elektronów. Protony i neutrony znajdują się w jądrze atomowym, a elektrony krążą wokół jądra po tzw. powłokach elektronowych. Protony mają ładunek dodatni (+), elektrony – ujemny (-), a neutrony są obojętne (nie mają ładunku). Liczba protonów w jądrze atomowym decyduje o tym, jaki to pierwiastek. Na przykład, każdy atom wodoru ma jeden proton, każdy atom węgla ma sześć protonów, a każdy atom złota ma ich siedemdziesiąt dziewięć. Liczba neutronów może się różnić w atomach tego samego pierwiastka. Atomy tego samego pierwiastka, ale różniące się liczbą neutronów, nazywamy izotopami. Elektrony, z kolei, odpowiadają za to, jak atom będzie reagował z innymi atomami.

No dobrze, to teraz cząsteczki. Cząsteczka powstaje, gdy co najmniej dwa atomy połączą się ze sobą wiązaniem chemicznym. To połączenie jest wynikiem oddziaływań między elektronami różnych atomów. Najprostszym przykładem cząsteczki jest cząsteczka wodoru (H₂). Składa się ona z dwóch atomów wodoru, które połączyły się ze sobą. Inny przykład to cząsteczka tlenu (O₂), którą oddychamy. Również składa się z dwóch atomów tlenu.

Woda (H₂O) to również cząsteczka. W jej skład wchodzą dwa atomy wodoru i jeden atom tlenu. Jak widzisz, cząsteczki mogą być bardzo różne i składać się z różnych atomów.

Bardzo ważne jest, żeby odróżniać pierwiastki od związków chemicznych. Pierwiastek to substancja, która składa się tylko z jednego rodzaju atomów (np. złoto, srebro, miedź, tlen, wodór). Związek chemiczny to substancja, która składa się z dwóch lub więcej różnych rodzajów atomów połączonych wiązaniami chemicznymi (np. woda, sól kuchenna, cukier).

Wzory chemiczne i zapis cząsteczek

Do zapisywania cząsteczek i związków chemicznych używamy wzorów chemicznych. Wzór chemiczny mówi nam, jakie atomy wchodzą w skład cząsteczki i ile ich jest. Na przykład:

• H₂O – woda: dwa atomy wodoru i jeden atom tlenu
• CO₂ – dwutlenek węgla: jeden atom węgla i dwa atomy tlenu
• NaCl – chlorek sodu (sól kuchenna): jeden atom sodu i jeden atom chloru
• NH₃ – amoniak: jeden atom azotu i trzy atomy wodoru

Liczby na dole, po prawej stronie symbolu pierwiastka (indeksy dolne), mówią nam, ile atomów danego pierwiastka jest w cząsteczce. Jeśli nie ma żadnej liczby, to znaczy, że jest jeden atom.

Czasami przed wzorem chemicznym stoi liczba (współczynnik stechiometryczny). Mówi nam ona, ile jest cząsteczek danego związku. Na przykład:

• 2H₂O – dwie cząsteczki wody (czyli łącznie 4 atomy wodoru i 2 atomy tlenu)
• 3CO₂ – trzy cząsteczki dwutlenku węgla (czyli łącznie 3 atomy węgla i 6 atomów tlenu)

Typy wiązań chemicznych

Istnieją różne rodzaje wiązań chemicznych, ale na poziomie klasy 7 wystarczy znać dwa podstawowe: wiązanie kowalencyjne i wiązanie jonowe.

Wiązanie kowalencyjne powstaje, gdy atomy dzielą się elektronami. Zazwyczaj występuje między atomami niemetali, np. w cząsteczkach wody (H₂O), dwutlenku węgla (CO₂) czy metanu (CH₄).

Wiązanie jonowe powstaje, gdy jeden atom oddaje elektron drugiemu atomowi. Powstają wtedy jony – atomy naładowane elektrycznie. Atom, który oddał elektron, staje się jonem dodatnim (kationem), a atom, który przyjął elektron, staje się jonem ujemnym (anionem). Wiązanie jonowe występuje zazwyczaj między metalami i niemetalami, np. w chlorku sodu (NaCl). Sód (Na) oddaje elektron chlorowi (Cl), tworząc jon sodu (Na⁺) i jon chlorkowy (Cl⁻). Jony o przeciwnych ładunkach przyciągają się, tworząc wiązanie jonowe.

Pamiętaj, że właściwości substancji zależą od rodzaju wiązań chemicznych, które występują w jej cząsteczkach. Na przykład, substancje z wiązaniami kowalencyjnymi często mają niskie temperatury topnienia i wrzenia, a substancje z wiązaniami jonowymi – wysokie.

W sprawdzianie mogą pojawić się pytania o to, które wiązanie występuje w danej substancji. Warto więc zapamiętać, że jeśli substancja składa się z metalu i niemetalu, to prawdopodobnie ma wiązanie jonowe, a jeśli składa się tylko z niemetali, to prawdopodobnie ma wiązanie kowalencyjne.

Przygotuj się także na zadania, w których trzeba będzie obliczyć masę cząsteczkową danego związku. Masa cząsteczkowa to suma mas atomowych wszystkich atomów w cząsteczce. Masy atomowe pierwiastków znajdziesz w układzie okresowym pierwiastków. Na przykład, masa cząsteczkowa wody (H₂O) wynosi:

• 2 x masa atomowa wodoru (H) + 1 x masa atomowa tlenu (O)
• 2 x 1 u + 1 x 16 u = 18 u

(gdzie "u" to jednostka masy atomowej)

Podobnie obliczamy masę cząsteczkową dwutlenku węgla (CO₂):

• 1 x masa atomowa węgla (C) + 2 x masa atomowa tlenu (O)
• 1 x 12 u + 2 x 16 u = 44 u

Jony

Jak już wspomnieliśmy, jony powstają, gdy atom traci lub zyskuje elektrony. Atom, który traci elektrony, staje się jonem dodatnim (kationem), a atom, który zyskuje elektrony, staje się jonem ujemnym (anionem). Na przykład, atom sodu (Na) może stracić jeden elektron, tworząc jon sodu (Na⁺). Atom chloru (Cl) może zyskać jeden elektron, tworząc jon chlorkowy (Cl⁻).

Jony są bardzo ważne, ponieważ występują w wielu związkach chemicznych, w tym w soli kuchennej (NaCl), która składa się z jonów sodu (Na⁺) i jonów chlorkowych (Cl⁻). Jony odgrywają również ważną rolę w procesach biologicznych, np. w przekazywaniu impulsów nerwowych.

Na sprawdzianie mogą pojawić się pytania o to, jak powstają jony i jakie ładunki mają kationy i aniony. Warto pamiętać, że metale zazwyczaj tworzą kationy, a niemetale – aniony.

Pamiętaj, że przygotowanie do sprawdzianu wymaga powtórzenia materiału i rozwiązywania zadań. Im więcej ćwiczysz, tym lepiej zrozumiesz zagadnienia i będziesz bardziej pewny siebie podczas testu. Powodzenia!