Sprawdzian Z Biologii Podstawy Genetyki Liceum

Cześć! Przygotowujesz się do sprawdzianu z podstaw genetyki? Świetnie! Genetyka to fascynująca dziedzina biologii. Zrozumienie jej podstaw pozwoli Ci lepiej zrozumieć, jak dziedziczymy cechy.

Co to jest gen?

Zacznijmy od podstaw. Gen to fragment DNA. DNA znajduje się w komórkach i zawiera instrukcje, jak powinien wyglądać i funkcjonować organizm. Gen determinuje konkretną cechę, np. kolor oczu.

Pomyśl o DNA jak o książce kucharskiej. Gen to pojedynczy przepis w tej książce. Przepis na ciasto, przepis na zupę - każdy gen odpowiada za coś innego. Każda komórka posiada kompletną "książkę kucharską", czyli całe DNA.

Allele - wersje genu

Geny występują w różnych wersjach. Te wersje nazywamy allelami. Na przykład gen odpowiadający za kolor oczu może mieć allel na oczy niebieskie i allel na oczy brązowe. Każdy z nas dziedziczy dwa allele danego genu, po jednym od każdego rodzica.

Wyobraź sobie, że masz dwa przepisy na szarlotkę. Jeden przepis jest od babci, drugi od mamy. To są Twoje dwa allele. One razem decydują o tym, jaka szarlotka wyjdzie.

Genotyp i Fenotyp

Genotyp to zestaw alleli, jakie dana osoba posiada. To taka "instrukcja genetyczna". Natomiast fenotyp to cecha, którą obserwujemy. Czyli to, jak ta instrukcja "się wyraża". Na przykład genotyp to kombinacja alleli na kolor oczu, a fenotyp to konkretny kolor oczu (np. brązowy).

Genotyp to "przepis" na szarlotkę (np. duża ilość jabłek), a fenotyp to smak szarlotki (np. słodki i kwaskowy).

Homozygota i Heterozygota

Osoba jest homozygotą, jeśli ma dwa identyczne allele danego genu. Na przykład dwa allele na oczy niebieskie. Osoba jest heterozygotą, jeśli ma dwa różne allele danego genu. Na przykład allel na oczy niebieskie i allel na oczy brązowe.

Homozygota to sytuacja, gdy masz dwa takie same przepisy na szarlotkę (np. dwa przepisy od babci). Heterozygota to sytuacja, gdy masz dwa różne przepisy (np. jeden od babci, drugi od mamy).

Dominacja i Recesywność

W przypadku heterozygot, jeden allel może być dominujący, a drugi recesywny. Allel dominujący "maskuje" działanie allelu recesywnego. Na przykład allel na oczy brązowe jest często dominujący nad allelem na oczy niebieskie. To oznacza, że osoba z allelem na oczy brązowe i niebieskie będzie miała brązowe oczy.

Wyobraź sobie, że przepis babci jest "silniejszy" niż przepis mamy. Szarlotka będzie bardziej smakowała jak ta od babci, nawet jeśli dodałeś składniki według przepisu mamy. Allel recesywny ujawnia się tylko wtedy, gdy obecne są dwa takie allele.

Pamiętaj! Genetyka to ogromna dziedzina, ale te podstawy pomogą Ci zrozumieć wiele zagadnień. Powodzenia na sprawdzianie!