Sprawa Polska Pod Koniec Wojny Notatka
Koniec II wojny światowej był momentem przełomowym dla Sprawy Polskiej, czyli kwestii niepodległości i przyszłego kształtu Polski. Okres ten charakteryzował się ogromną złożonością, naznaczony działaniami różnych sił politycznych, zarówno w kraju, jak i na arenie międzynarodowej. Zrozumienie tego czasu wymaga uwzględnienia kilku kluczowych aspektów.
Sytuacja w Kraju
W okupowanej Polsce działało silne podziemie, reprezentowane głównie przez Armię Krajową (AK), podległą Rządowi Polskiemu na Uchodźstwie w Londynie. AK prowadziła walkę partyzancką z Niemcami, włącznie z akcjami sabotażowymi i dywersyjnymi. Ważnym wydarzeniem było Powstanie Warszawskie (sierpień-październik 1944), które mimo heroizmu żołnierzy i ludności cywilnej zakończyło się klęską i ogromnymi stratami. Zniszczenie Warszawy i osłabienie AK miało poważne konsekwencje dla przyszłej pozycji Polski.
Równolegle do AK, na terenach zajmowanych przez Armię Czerwoną, formowały się oddziały ludowego Wojska Polskiego (LWP), pod auspicjami Związku Patriotów Polskich, kontrolowanego przez Związek Radziecki. Celem LWP było, tak jak AK, wyzwolenie Polski, ale w oparciu o sojusz z ZSRR i ideologię komunistyczną. Istnienie dwóch konkurujących ze sobą sił zbrojnych odzwierciedlało podział polityczny polskiego społeczeństwa i zapowiadało przyszłe problemy.
Powstanie Warszawskie stanowiło wyraźny przykład tego podziału. Rząd w Londynie i AK, planując powstanie, dążyli do wyzwolenia stolicy przed wkroczeniem Armii Czerwonej, aby zademonstrować swoją legitymację i niezależność. Stalin natomiast, nie udzielając powstańcom realnej pomocy, pozwolił Niemcom na zdławienie powstania i zniszczenie AK, co osłabiło pozycję Rządu Londyńskiego.
Kwestia Polska na Arenie Międzynarodowej
Los Polski rozstrzygał się w dużej mierze na konferencjach Wielkiej Trójki: Stalina (ZSRR), Roosevelta (USA) i Churchilla (Wielka Brytania). Kluczowe były konferencje w Teheranie (1943), Jałcie (1945) i Poczdamie (1945). Już w Teheranie ustalono, że granice Polski zostaną przesunięte na zachód, kosztem terytoriów niemieckich. W Jałcie, mimo formalnego poparcia dla wolnych wyborów w Polsce, zaakceptowano faktyczną dominację ZSRR w Europie Wschodniej, w tym w Polsce. Ustalono również skład przyszłego Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, z przewagą komunistów.
Rząd Polski na Uchodźstwie, mimo uznania przez państwa alianckie, tracił stopniowo swoje wpływy. Jego protesty przeciwko narzucanym przez ZSRR rozwiązaniom pozostawały bezskuteczne. Alianci, zwłaszcza USA i Wielka Brytania, kierowali się przede wszystkim pragmatycznymi względami strategicznymi i potrzebą utrzymania sojuszu ze Stalinem w walce z Niemcami i Japonią. Sprawa Polska, choć moralnie ważna, ustępowała wobec interesów globalnych.
W Poczdamie ostatecznie zatwierdzono nowe granice Polski, przesunięte na zachód do linii Odry i Nysy Łużyckiej. Oznaczało to utratę Kresów Wschodnich, w zamian za przyłączenie do Polski Ziem Odzyskanych, zamieszkałych przez ludność niemiecką, którą po wojnie wysiedlono. Decyzja ta, podjęta bez udziału Polaków, na długo zdefiniowała kształt terytorialny Polski.
Konsekwencje
Efektem ustaleń Wielkiej Trójki było powstanie Polski Ludowej, państwa satelickiego ZSRR, z ustrojem komunistycznym. Rząd Polski na Uchodźstwie stracił rację bytu, a wielu jego zwolenników w kraju było represjonowanych przez nowy reżim. Żołnierze AK, którzy nie złożyli broni, byli prześladowani, więzieni i mordowani przez Urząd Bezpieczeństwa (UB).
Nowe granice oznaczały również konieczność masowych przesiedleń ludności. Polacy z Kresów zostali przymusowo przesiedleni na Ziemie Odzyskane, a Niemcy zamieszkujący te tereny, zostali wysiedleni do Niemiec. Proces ten był często brutalny i wiązał się z wielkimi trudnościami. Mimo strat, przesunięcie granic na zachód doprowadziło do tego, że Polska stała się państwem jednolitym etnicznie, co w późniejszych latach miało duże znaczenie dla jej stabilności.
Koniec wojny, choć przynosił upragniony pokój, dla Polski oznaczał początek nowej epoki, naznaczonej zależnością od ZSRR i ustrojem komunistycznym. Sprawa Polska, czyli marzenie o niepodległym i demokratycznym państwie, musiało poczekać na realizację do 1989 roku.
Podsumowując, sytuacja Polski pod koniec II wojny światowej była niezwykle skomplikowana. Decyzje podjęte przez aliantów, choć motywowane strategicznymi względami, miały długotrwałe i negatywne konsekwencje dla Polski, spychając ją na wiele lat w orbitę wpływów ZSRR. Zrozumienie tego okresu jest kluczowe dla zrozumienia współczesnej historii Polski.
