Sparta I Wojna Z Persami

Wojny perskie, seria konfliktów między starożytną Grecją a Imperium Perskim, stanowią fundamentalny rozdział w historii. Zazwyczaj, skupiając się na roli Aten, zapominamy o wkładzie innych polis, w tym Spartę. Niniejszy artykuł ma na celu zgłębienie udziału Sparty w I wojnie perskiej, obalając powszechne mity i analizując jej strategiczne znaczenie.

Sparta i jej pozycja w starożytnej Grecji

Zanim przejdziemy do samej wojny, ważne jest zrozumienie specyfiki Sparty. Była to polis wyjątkowa na tle innych greckich miast-państw. Jej społeczeństwo było silnie militarystyczne, a obywatele (Spartiaci) od najmłodszych lat szkoleni byli do walki.

Sparta posiadała doskonałą armię lądową, prawdopodobnie najlepszą w całej Grecji. Ich system wychowania, agoge, kształtował nieustraszonych i zdyscyplinowanych żołnierzy. Jednak, w przeciwieństwie do Aten, Sparta nie posiadała silnej floty, co miało wpływ na jej zaangażowanie w działania morskie podczas wojen perskich.

Ustrój polityczny i jego wpływ na decyzje

System polityczny Sparty był złożony, oparty na dualnej monarchii (dwóch królów) oraz Geruzji (radzie starszych). Apella (zgromadzenie obywateli) miała ograniczony wpływ na decyzje. Decyzje o wojnie i pokoju podejmowane były przez królów i Geruzję, co często prowadziło do ostrożnego i konserwatywnego podejścia do konfliktów zewnętrznych.

To właśnie ten konserwatyzm tłumaczy opóźnione zaangażowanie Sparty w I wojnę perską i jej niechęć do prowadzenia ofensywnych działań daleko od Peloponezu.

I Wojna Perska (492-490 p.n.e.) i początkowe unikanie konfliktu przez Spartę

Pierwsza wojna perska rozpoczęła się w 492 r. p.n.e. ekspedycją Mardoniusa. Choć Ateny i Eretria aktywnie stawiły opór Persom, Sparta początkowo zachowywała dystans. Dlaczego?

Kilka czynników wpłynęło na taką postawę:

• Wewnętrzne problemy: Sparta często musiała mierzyć się z buntami helotów (zniewolonej ludności). Konieczność utrzymania kontroli nad nimi pochłaniała zasoby i uwagę.
• Kwestie religijne: Spartanie byli bardzo religijni i przestrzegali surowych rytuałów. Wojna mogła być postrzegana jako naruszenie boskiego porządku, szczególnie w przypadku zbliżających się świąt.
• Strategia defensywna: Sparta koncentrowała się na obronie Peloponezu. Uważano, że najlepszym sposobem na pokonanie Persów jest czekanie na ich lądowanie w Grecji i stoczenie decydującej bitwy na terenie Peloponezu.

Wysyłanie posłów i brak bezpośredniej pomocy

Mimo braku bezpośredniego zaangażowania militarnego, Sparta wysłała posłów do perskiego króla Dariusza I, próbując wpłynąć na jego decyzje. To jednak okazało się nieskuteczne.

Gdy Persowie wylądowali w Attyce i zbliżali się do Maratonu, Ateny desperacko prosiły Spartę o pomoc. Spartanie zgodzili się wysłać posiłki, ale z powodu trwających uroczystości religijnych, żołnierze wyruszyli dopiero po bitwie pod Maratonem. Dotarli do Aten, kiedy Persowie już odpłynęli.

Bitwa pod Maratonem (490 p.n.e.) i spóźniona pomoc Sparty

Bitwa pod Maratonem, choć wygrana przez Ateny (wspierane przez niewielki oddział z Platejów), pokazała, że Grecy mogą pokonać Persów. Brak udziału Sparty w tej bitwie był szeroko komentowany.

Niezależnie od okoliczności, spóźniona pomoc Sparty pozostawiła rysę na stosunkach między nią a Atenami. Ateny odniosły spektakularne zwycięstwo, a Sparta wyglądała na opieszałą i niezdecydowaną.

Analiza przyczyn opóźnienia

Często wskazuje się na religijne wymówki Sparty jako główną przyczynę opóźnienia. Jednak, za tą wymówką kryły się także inne, bardziej pragmatyczne powody:

• Obawa przed osłabieniem Peloponezu: Sparta bała się, że wysłanie dużych sił do Attyki osłabi obronę Peloponezu i uczyni go podatnym na ataki helotów lub innych wrogów.
• Nieufność wobec Aten: Istniała pewna doza rywalizacji i nieufności między Spartą a Atenami. Sparta mogła nie chcieć wzmacniać pozycji Aten poprzez wysyłanie im znaczącej pomocy.
• Konserwatywna strategia: Jak już wspomniano, Sparta preferowała strategię defensywną i czekała na moment, w którym będzie mogła zadać Persom decydujący cios na własnym terytorium.

Konsekwencje i wpływ na przyszłe wydarzenia

Udział Sparty w I wojnie perskiej był ograniczony i kontrowersyjny. Choć nie brała bezpośredniego udziału w kluczowej bitwie pod Maratonem, jej opóźniona pomoc wpłynęła na postrzeganie Sparty przez inne greckie polis.

Bitwa pod Maratonem podniosła morale Greków i pokazała, że Persowie nie są niezwyciężeni. To doświadczenie, choć bez bezpośredniego udziału Sparty, przygotowało grunt pod późniejsze, bardziej zdecydowane zaangażowanie Sparty w II wojnie perskiej (szczególnie w bitwie pod Termopilami i Platejami).

Wydarzenia I wojny perskiej uwypukliły różnice między Spartą a Atenami, które w przyszłości doprowadziły do napięć i ostatecznie do wojny peloponeskiej. Sparta, mimo swojej potęgi militarnej, nie zawsze potrafiła skutecznie koordynować swoje działania z innymi polis greckimi.

Podsumowanie

Podsumowując, udział Sparty w I wojnie perskiej charakteryzował się ostrożnością, opóźnieniem i brakiem bezpośredniego zaangażowania w kluczową bitwę pod Maratonem. Choć Sparta wysłała posłów i obiecała pomoc, jej opóźnienie wynikało z kombinacji czynników, w tym wewnętrznych problemów, religijnych wymówek i konserwatywnej strategii. Niemniej jednak, doświadczenia I wojny perskiej, pośrednio, wpłynęły na późniejsze, bardziej zdecydowane zaangażowanie Sparty w obronę Grecji przed inwazją perską w II wojnie perskiej.

Analiza udziału Sparty w I wojnie perskiej pozwala na głębsze zrozumienie dynamiki politycznej i strategicznej panującej w starożytnej Grecji. Uczy, że potęga militarna nie zawsze przekłada się na skuteczne działania, szczególnie w obliczu wewnętrznych konfliktów, religijnych ograniczeń i braku zaufania między sojusznikami. Historia Sparty w tym okresie to lekcja strategicznego rozważania i konsekwencji podejmowanych (lub niepodejmowanych) decyzji.