Różnica W Budowie Pierwotnej Walca Osiowego Korzenia I łodygi

Budowa anatomiczna roślin, choć z pozoru podobna, kryje w sobie subtelne różnice, które wynikają z odmiennych funkcji pełnionych przez poszczególne organy. Korzeń i łodyga, będące podstawowymi osiowymi organami roślin naczyniowych, charakteryzują się specyficzną budową pierwotną, adaptacją do ich roli w życiu rośliny. Rozróżnienie tych struktur jest kluczowe dla zrozumienia funkcjonowania całego organizmu roślinnego.

W korzeniu pierwotnym, obserwujemy od zewnątrz do wewnątrz następujące warstwy: ryzodermę, korę pierwotną i walec osiowy. Ryzoderma, czyli skórka korzenia, to jednowarstwowa tkanka okrywająca, która pełni funkcję ochronną i odpowiada za pobieranie wody oraz soli mineralnych z gleby. W przeciwieństwie do epidermy łodygi, ryzoderma nie posiada kutykuli, co ułatwia absorpcję. Ważnym elementem ryzodermy są włośniki – długie, cylindryczne wyrostki komórek skórki, które radykalnie zwiększają powierzchnię chłonną korzenia. Brak chloroplastów w komórkach ryzodermy jest również istotną różnicą w porównaniu do skórki łodygi, która u niektórych gatunków może prowadzić fotosyntezę.

Kora pierwotna, znajdująca się pod ryzodermą, składa się głównie z miękiszu. Komórki miękiszowe kory pierwotnej są zwykle duże, cienkościenne i posiadają liczne przestwory międzykomórkowe, co ułatwia transport wody i substancji odżywczych. Wewnętrzną warstwą kory pierwotnej jest endoderma, czyli śródskórnia. Endoderma jest jednowarstwową tkanką, której komórki charakteryzują się obecnością pasemek Caspary'ego – zgrubień ścian komórkowych wysyconych suberyną i ligniną. Pasemka Caspary'ego tworzą barierę nieprzepuszczalną dla wody i substancji rozpuszczonych, zmuszając wodę do wnikania do walca osiowego przez protoplasty komórek endodermy. Dzięki temu roślina ma kontrolę nad składem mineralnym pobieranej wody. Endoderma pełni również funkcję mechaniczną, wzmacniając korzeń.

Walec osiowy korzenia, zwany również stelą, stanowi centralną część korzenia i zawiera tkanki przewodzące oraz miękisz. Na zewnątrz walca osiowego znajduje się okolnica (perycykl), jednowarstwowa lub wielowarstwowa tkanka miękiszowa, która zachowuje zdolność do podziałów mitotycznych. Z okolnicy powstają korzenie boczne, co jest unikalną cechą korzenia. W centrum walca osiowego znajduje się drewno pierwotne (ksylem pierwotny), które ma kształt gwiazdy. Liczba ramion gwiazdy ksylemu pierwotnego jest cechą charakterystyczną dla danego gatunku. Pomiędzy ramionami ksylemu pierwotnego znajdują się pasma łyka pierwotnego (floemu pierwotnego). Brak rdzenia w centrum walca osiowego korzenia jest kolejną istotną różnicą w porównaniu do łodygi.

Budowa pierwotna łodygi charakteryzuje się obecnością epidermy, kory pierwotnej i walca osiowego, jednak ich organizacja i charakterystyka poszczególnych tkanek różnią się od tych obserwowanych w korzeniu.

Epiderma, czyli skórka łodygi, to jednowarstwowa tkanka okrywająca, która pełni funkcję ochronną i reguluje transpirację. W przeciwieństwie do ryzodermy, epiderma łodygi pokryta jest kutykulą – warstwą wosków i kutyny, która ogranicza utratę wody. Na powierzchni epidermy mogą występować aparaty szparkowe, które regulują wymianę gazową między rośliną a otoczeniem. Komórki epidermy mogą zawierać chloroplasty, umożliwiając fotosyntezę, szczególnie u młodych łodyg.

Kora pierwotna łodygi, znajdująca się pod epidermą, składa się z kilku warstw komórek miękiszowych, często zawierających chloroplasty. W korze pierwotnej mogą występować komórki kolenchymy i sklerenchymy, które pełnią funkcję mechaniczną, wzmacniając łodygę. Wewnętrzną warstwą kory pierwotnej łodygi jest endoderma, która jednak w łodydze nie posiada pasemek Caspary'ego. Endoderma w łodydze jest często słabo zróżnicowana i trudna do odróżnienia od innych komórek kory pierwotnej.

Walec osiowy łodygi, podobnie jak w korzeniu, zawiera tkanki przewodzące i miękisz, jednak ich układ jest inny. Tkanki przewodzące (ksylem i floem pierwotny) ułożone są w wiązki przewodzące, które rozmieszczone są pierścieniowo w walcu osiowym. Wiązki przewodzące są otwarte, co oznacza, że pomiędzy ksylemem i floemem pierwotnym znajduje się kambium wiązkowe, które umożliwia wtórny przyrost na grubość. W centrum walca osiowego łodygi znajduje się rdzeń, który składa się z dużych, cienkościennych komórek miękiszowych, pełniących funkcję spichrzową. Pomiędzy wiązkami przewodzącymi a rdzeniem znajduje się miękisz rdzeniowy, który łączy korę pierwotną z rdzeniem.

Różnice w ułożeniu tkanek przewodzących

Kluczowa różnica w budowie pierwotnej korzenia i łodygi dotyczy ułożenia tkanek przewodzących. W korzeniu, ksylem pierwotny tworzy gwiazdę w centrum walca osiowego, a floem pierwotny znajduje się pomiędzy ramionami gwiazdy. W łodydze, ksylem i floem pierwotny ułożone są w wiązki przewodzące, które rozmieszczone są pierścieniowo. Dodatkowo, obecność kambium wiązkowego w łodydze, umożliwiającego wtórny przyrost na grubość, jest cechą charakterystyczną, której brakuje w korzeniu pierwotnym. Chociaż korzeń może przyrastać na grubość wtórnie, to kambium powstaje w okolnicy, a nie w obrębie pierwotnych tkanek przewodzących.

Brak rdzenia w korzeniu, jego obecność w łodydze

Kolejną istotną różnicą jest obecność rdzenia. Walec osiowy korzenia pierwotnego nie posiada rdzenia w centrum, zamiast tego znajduje się tam centralnie ułożone drewno pierwotne. Natomiast walec osiowy łodygi posiada rdzeń, składający się z miękiszu, który pełni funkcję spichrzową. Rdzeń w łodydze jest wyraźnie oddzielony od wiązek przewodzących przez miękisz rdzeniowy.

Podsumowując, budowa pierwotna korzenia i łodygi różni się pod wieloma względami, od typu i funkcji tkanki okrywającej, przez układ tkanek przewodzących, po obecność lub brak rdzenia. Te różnice są adaptacją do odmiennych funkcji pełnionych przez te organy w życiu rośliny. Korzeń, zakotwiczając roślinę w podłożu i pobierając wodę oraz sole mineralne, ma specyficzną budowę ryzodermy, endodermy z pasemkami Caspary'ego oraz centralnie ułożonego ksylemu. Łodyga, podtrzymująca liście i kwiaty oraz transportująca substancje odżywcze, charakteryzuje się obecnością epidermy z kutykulą, wiązek przewodzących ułożonych pierścieniowo oraz rdzenia. Zrozumienie tych różnic jest kluczowe dla pełnego zrozumienia anatomii i fizjologii roślin.