Rozmowa Mistrza Polikarpa Ze śmiercią Danse Macabre

Hej Studenci! Witam Was w kolejnej sesji przygotowawczej. Dzisiaj na tapetę bierzemy arcydzieło średniowiecznej literatury polskiej: "Rozmowę Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" (Danse Macabre). To ważny tekst dla każdego maturzysty i studenta polonistyki, więc spokojnie, wspólnie go rozłożymy na czynniki pierwsze. Nie martwcie się, nawet jeśli wydaje się skomplikowany – damy radę! Skupimy się na kontekście historycznym i kulturowym, treści utworu, jego przesłaniu, a także na jego walorach artystycznych. Gotowi? Zaczynamy!

I. Kontekst Historyczny i Kulturowy

"Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" powstała prawdopodobnie na początku XV wieku. To okres, w którym w Europie szalały epidemie dżumy, nazywanej "czarną śmiercią". Ta straszliwa choroba dziesiątkowała ludność, wywołując powszechny strach i lęk przed śmiercią. To właśnie ten lęk, w połączeniu z ówczesną wrażliwością religijną, ukształtował wyobrażenia o śmierci i zaświatach.

W średniowieczu śmierć była postrzegana zupełnie inaczej niż dziś. Była obecna w życiu codziennym, w sztuce, literaturze i obyczajach. Motyw śmierci – memento mori (pamiętaj o śmierci) – przypominał ludziom o nietrwałości życia ziemskiego i konieczności przygotowania się na życie wieczne. Popularne były przedstawienia śmierci jako kościotrupa z kosą, taniec śmierci (danse macabre) – ukazujący, jak śmierć porywa w taniec przedstawicieli wszystkich stanów, od papieża po chłopa, oraz ars moriendi – sztuka umierania, poradniki, jak dobrze przygotować się do śmierci.

Danse Macabre to dosłownie "taniec śmierci". To motyw artystyczny, który ukazuje śmierć jako personifikację, prowadzącą w taneczny korowód przedstawicieli różnych stanów społecznych. Miało to na celu unaocznienie uniwersalności śmierci, która dotyka każdego, niezależnie od bogactwa, władzy czy pozycji społecznej. "Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" jest literackim przykładem tego motywu.

II. Treść Utworu

Utwór ma formę dialogu pomiędzy Mistrzem Polikarpem, uczonym i pobożnym człowiekiem, a Śmiercią, przedstawioną w odrażającej, makabrycznej postaci. Polikarp, pragnąc zgłębić tajemnicę śmierci, prosi Boga o możliwość ujrzenia jej. Bóg wysłuchuje jego modlitw i ukazuje mu Śmierć w ohydnej postaci: jako rozkładający się trup kobiety, z kosą w ręku.

Polikarp, choć przerażony, rozpoczyna rozmowę ze Śmiercią. Zadaje jej pytania o jej moc, naturę i cel. Śmierć odpowiada, że jest posłanką Boga, która wykonuje Jego wyroki. Jej zadaniem jest zabieranie ludzi z tego świata, bez względu na ich status społeczny, bogactwo czy wiek. Nikogo nie oszczędza, nikogo nie można przekupić. Śmierć ukazuje swoją moc, wymieniając liczne grzechy i występki ludzkie, za które kara śmiercią jest zasłużona. Krytykuje chciwość, pychę, lenistwo, obżarstwo i inne wady ludzkie.

Dialog ten ma charakter dydaktyczny i moralizatorski. Śmierć nie tylko opisuje swój wygląd i zadania, ale także poucza Polikarpa i czytelnika o kruchości życia, konieczności pokuty i nawrócenia oraz o bezsensowności gromadzenia dóbr doczesnych. Ukazuje, że prawdziwe bogactwo to życie w łasce Bożej i przygotowanie na śmierć.

Warto zauważyć, że Śmierć w utworze nie jest przedstawiona jako zło absolutne. Jest jedynie narzędziem w rękach Boga, wykonawczynią Jego woli. To ludzie, swoimi grzechami i złymi czynami, sprowadzają na siebie śmierć.

III. Przesłanie Utworu

Głównym przesłaniem "Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" jest memento mori – przypomnienie o nieuchronności śmierci i konieczności przygotowania się na nią. Utwór ma na celu przestraszyć czytelnika, ale jednocześnie skłonić go do refleksji nad własnym życiem i do poprawy.

Kluczowe przesłania utworu to:

• Kruchość życia: Życie ludzkie jest krótkie i nietrwałe. Śmierć może nadejść w każdej chwili, niezależnie od wieku, statusu społecznego czy bogactwa.
• Uniwersalność śmierci: Śmierć dotyka każdego, bez wyjątku. Nie można jej uniknąć, przekupić ani oszukać.
• Konieczność pokuty i nawrócenia: Jedynym sposobem na przygotowanie się na śmierć jest życie w zgodzie z przykazaniami Bożymi, pokuta za grzechy i nawrócenie.
• Bezsensowność gromadzenia dóbr doczesnych: Bogactwo, władza i ziemskie przyjemności są ulotne i nie mają żadnej wartości w obliczu śmierci.
• Znaczenie życia w łasce Bożej: Prawdziwym bogactwem jest życie w łasce Bożej i przygotowanie na życie wieczne.

Utwór ten, mimo swojej makabrycznej tematyki, ma głęboko religijny charakter. Przypomina o wartościach chrześcijańskich, takich jak pokora, miłosierdzie, skrucha i wiara w życie wieczne.

IV. Walory Artystyczne Utworu

"Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" to utwór o wysokich walorach artystycznych. Cechuje go:

• Realizm: Opis Śmierci jest bardzo naturalistyczny i makabryczny, co potęguje wrażenie grozy i przerażenia.
• Dramatyzm: Dialog pomiędzy Polikarpem a Śmiercią jest pełen napięcia i emocji. Polikarp odczuwa strach, ciekawość i pragnienie wiedzy, a Śmierć prezentuje się jako bezwzględna i nieubłagana.
• Dydaktyzm: Utwór ma wyraźny charakter dydaktyczny i moralizatorski. Przesłanie moralne jest przekazywane w sposób bezpośredni i dosadny.
• Język: Język utworu jest bogaty i barwny, zawiera elementy języka potocznego, co nadaje mu autentyczności i żywości. Autor używa licznych metafor, porównań i obrazowych opisów, aby wzmocnić przekaz.
• Wiersz: Utwór jest napisany wierszem – rymowanym ośmiozgłoskowcem, co nadaje mu rytmu i melodyjności.

Styl utworu łączy elementy groteski, satyry i moralitetu. Groteska objawia się w odrażającym wyglądzie Śmierci i w makabrycznych opisach jej czynów. Satyra skierowana jest przeciwko ludzkim wadom i grzechom. Moralitet natomiast ma na celu pouczenie i napomnienie czytelnika.

Podsumowanie Kluczowych Punktów:

• Kontekst: Powstanie utworu w XV wieku, w okresie epidemii dżumy i powszechnego lęku przed śmiercią. Motyw memento mori i danse macabre w średniowiecznej kulturze.
• Treść: Dialog pomiędzy Mistrzem Polikarpem a Śmiercią, ukazanie mocy i uniwersalności śmierci, krytyka ludzkich wad i grzechów.
• Przesłanie: Memento mori, konieczność pokuty i nawrócenia, bezsensowność gromadzenia dóbr doczesnych, znaczenie życia w łasce Bożej.
• Walory Artystyczne: Realizm, dramatyzm, dydaktyzm, bogaty język, wiersz, połączenie groteski, satyry i moralitetu.

Wskazówki na koniec:

• Pamiętaj, aby dobrze zrozumieć kontekst historyczny i kulturowy utworu. To pomoże Ci lepiej zrozumieć jego przesłanie.
• Zwróć uwagę na charakterystykę postaci Polikarpa i Śmierci oraz na ich relacje.
• Przeanalizuj język utworu i zastosowane w nim środki stylistyczne.
• Staraj się wyciągać wnioski i formułować własne opinie na temat utworu.

Pamiętajcie, przygotowanie do egzaminu to proces. Nie zrażajcie się trudnościami, zadawajcie pytania i pracujcie systematycznie. Jestem przekonany, że dacie radę! Powodzenia na egzaminie! Trzymam kciuki!