Rosjanie W Warszawie Agata Tuszyńska Funkcja Jezyka

No to zaczynamy rozplątywanie zawiłości języka w książce Agaty Tuszyńskiej "Rosjanie w Warszawie"! To lektura, która porusza ważne tematy historii, tożsamości i właśnie – funkcji języka. Spróbujemy rozszyfrować, co kryje się za tym ostatnim terminem i jak manifestuje się on w kontekście tej konkretnej książki.

Co to w ogóle jest "funkcja języka"?

Najprościej mówiąc, funkcja języka to cel, w jakim go używamy. Język to narzędzie – jak młotek czy śrubokręt. Młotkiem wbijamy gwoździe, a śrubokrętem wkręcamy śruby. Podobnie język służy nam do różnych celów. Spróbujmy to zilustrować przykładami z życia wziętymi.

Funkcja informacyjna: Chcesz powiedzieć komuś, że pada deszcz. Mówisz: "Pada deszcz." To informacja. Komunikat ma na celu przekazanie konkretnego faktu.
Funkcja ekspresywna: Jesteś bardzo zadowolony i krzyczysz: "Ale super!" Wyrażasz swoje emocje. Chodzi o pokazanie, co czujesz.
Funkcja impresywna (inaczej perswazyjna): Chcesz, żeby kolega pożyczył Ci długopis. Mówisz: "Pożycz, proszę, długopis, bardzo mi to pomoże!" Próbujesz wpłynąć na jego zachowanie.
Funkcja fatyczna: Dzwonisz do kogoś i mówisz: "Halo, słyszysz mnie?" Chcesz nawiązać i utrzymać kontakt. Chodzi o sprawdzenie, czy komunikacja przebiega prawidłowo.
Funkcja poetycka (estetyczna): Czytasz wiersz, który zachwyca Cię pięknem słów. Język użyty jest w sposób artystyczny, żeby wywołać emocje i wrażenia estetyczne.
Funkcja metajęzykowa: Dyskutujesz z kimś o tym, co znaczy słowo "sarkazm." Mówisz o języku samym w sobie. Używasz języka, żeby go wyjaśnić.

To oczywiście tylko kilka przykładów. W rzeczywistości często używamy języka w taki sposób, że kilka funkcji nakłada się na siebie. Na przykład, pisząc do kogoś email, możemy przekazywać informacje (funkcja informacyjna), ale także dbać o ton i styl, żeby być dobrze odebranym (funkcja impresywna i estetyczna).

"Rosjanie w Warszawie" i rola języka

W książce Tuszyńskiej język nabiera szczególnego znaczenia, ponieważ dotyka skomplikowanej historii osób pochodzenia rosyjskiego, które znalazły się w Warszawie. Język staje się tutaj nośnikiem tożsamości, pamięci, ale także źródłem konfliktów i wykluczenia.

Zastanówmy się, jak język funkcjonuje w tej konkretnej narracji:

Język jako wyznacznik tożsamości: Dla wielu bohaterów książki język rosyjski jest językiem ojczystym, związanym z ich korzeniami, rodziną i wspomnieniami. Mówienie po rosyjsku to manifestacja ich tożsamości, nawet jeśli mieszkają w Polsce. Ale jednocześnie ten sam język może być postrzegany jako "obcy" przez otoczenie. Rozdarcie pomiędzy wewnętrzną tożsamością wyrażaną przez język a zewnętrznym postrzeganiem może być bardzo bolesne.
Język jako narzędzie komunikacji i bariera: Bohaterowie książki używają języka polskiego do komunikowania się z otoczeniem, ale język rosyjski pozostaje ważny w relacjach rodzinnych i wśród osób, które podzielają ich pochodzenie. Jednak używanie języka rosyjskiego w przestrzeni publicznej może wywoływać nieufność lub negatywne reakcje, szczególnie w kontekście trudnej historii polsko-rosyjskiej. Język staje się więc zarówno narzędziem komunikacji, jak i barierą.
Język jako nośnik pamięci i historii: W książce Tuszyńskiej język rosyjski często pojawia się w kontekście wspomnień, opowieści rodzinnych, starych listów i dokumentów. Język staje się medium, przez które przekazywana jest historia i tradycja. Utrata języka mogłaby oznaczać utratę kontaktu z przeszłością i korzeniami.
Język jako narzędzie władzy i wykluczenia: W kontekście historycznym, język rosyjski w Polsce był często kojarzony z zaborami i wpływami rosyjskimi. Używanie języka rosyjskiego mogło być postrzegane jako wyraz lojalności wobec Rosji, co w kontekście polskiej historii było problematyczne. Ponadto, brak znajomości języka polskiego mógł utrudniać integrację i dostęp do edukacji czy pracy, prowadząc do wykluczenia społecznego.

Funkcja języka w praktyce - przykłady z książki (bez spoilerów!)

Wyobraźmy sobie postać, która w dzieciństwie mówiła wyłącznie po rosyjsku w domu, a po polsku uczyła się w szkole. Dla niej język rosyjski jest językiem emocji, bliskości, dzieciństwa. Polski jest językiem nauki, pracy, relacji z "zewnętrznym światem". W rozmowie z babcią używa rosyjskiego, a z kolegami z pracy – polskiego. Funkcja języka jest tutaj bezpośrednio związana z kontekstem społecznym i emocjonalnym.

Inny przykład: ktoś ukrywa swoje rosyjskie pochodzenie i unika używania języka rosyjskiego w miejscach publicznych, bo obawia się negatywnej reakcji. Tutaj język staje się narzędziem kamuflażu, a funkcja impresywna (wpływanie na to, jak jest się postrzeganym) przeważa nad ekspresyjną (wyrażaniem swojej tożsamości).

Podsumowując:

Funkcja języka w "Rosjanach w Warszawie" to zagadnienie wielowymiarowe. Język jest tu nie tylko narzędziem komunikacji, ale także elementem tożsamości, nośnikiem pamięci, a nawet narzędziem władzy i wykluczenia. Analizując, w jaki sposób bohaterowie książki posługują się językiem (rosyjskim i polskim), możemy lepiej zrozumieć ich doświadczenia, dylematy i poczucie przynależności. Książka ta pokazuje, że język to coś więcej niż tylko zbiór słów i reguł gramatycznych – to żywy, dynamiczny element naszej kultury i tożsamości. Analizując funkcje języka w tej książce, dostrzegamy jak bardzo historia, polityka i społeczeństwo wpływają na sposób, w jaki się komunikujemy i jak jesteśmy postrzegani.