Podmiot I Orzeczenie ćwiczenia Klasa 6

Hej szóstoklasiści! Dzisiaj zanurkujemy głęboko w świat gramatyki, a konkretnie w temat podmiotu i orzeczenia. To trochę jak para detektywów w zdaniu – jeden mówi, o kim lub o czym mowa (podmiot), a drugi, co ta osoba lub rzecz robi (orzeczenie). Wydaje się skomplikowane? Spokojnie, rozłożymy to na czynniki pierwsze!

Czym jest Podmiot? – Sherlock Holmes w Zdaniu

Wyobraź sobie Sherlocka Holmesa. On prowadzi śledztwo, on rozwiązuje zagadki, to on jest najważniejszy w danej historii. Podobnie jest z podmiotem w zdaniu. To on jest głównym bohaterem. Mówi nam, kto lub co wykonuje daną czynność.

Spójrzmy na kilka przykładów:

• Ania czyta książkę. (Kto czyta? Ania – to podmiot)
• Słońce świeci jasno. (Co świeci? Słońce – to podmiot)
• Koty lubią mleko. (Co lubi mleko? Koty – to podmiot)

Zauważ, że podmiot najczęściej występuje w mianowniku (kto? co?). Ale uwaga! Podmiot może być wyrażony na różne sposoby:

Rodzaje Podmiotów

• Rzeczownik: Pies biega po parku.
• Zaimek: On śpi.
• Liczebnik: Pięcioro dzieci bawi się na placu zabaw.
• Wyrażenie przyimkowe: Czytanie książek jest ciekawe.
• Bezokolicznik: Pływać jest zdrowo.
• Zdanie podrzędne: Kto to zrobił, nie wiadomo. (W tym przypadku całe zdanie podrzędne pełni rolę podmiotu!)

WAŻNE! Czasami podmiot jest domyślny. Oznacza to, że go nie widzimy w zdaniu, ale możemy się go domyślić z formy czasownika. Na przykład:

Idę do kina.

Kto idzie? Ja! Podmiot "ja" jest tutaj domyślny. Mówimy wtedy o podmiocie domyślnym.

Czym jest Orzeczenie? – Akcja na Scenie

Teraz czas na orzeczenie. Orzeczenie to jak akcja w filmie. Mówi nam, co robi podmiot. To jest serce zdania, bo mówi nam, co się dzieje. Wyobraź sobie scenę w teatrze. Aktor (podmiot) wykonuje pewną akcję – śpiewa, tańczy, mówi (orzeczenie).

Spójrzmy na te same przykłady, ale teraz skupmy się na orzeczeniu:

• Ania czyta książkę. (Co robi Ania? Czyta – to orzeczenie)
• Słońce świeci jasno. (Co robi słońce? Świeci – to orzeczenie)
• Koty lubią mleko. (Co robią koty? Lubią – to orzeczenie)

Orzeczenie najczęściej wyrażone jest przez czasownik. Czasowniki odmieniają się przez osoby, liczby, czasy, tryby i strony. To dzięki odmianie czasownika możemy się domyślić, kto wykonuje daną czynność (czyli zidentyfikować podmiot).

Rodzaje Orzeczeń

• Orzeczenie czasownikowe: Najczęściej spotykane. Wyrażone jednym czasownikiem w formie osobowej. Na przykład: Ptak śpiewa.
• Orzeczenie imienne: Składa się z łącznika (najczęściej "być" w odpowiedniej formie) i orzecznika (np. rzeczownik, przymiotnik, przysłówek, liczebnik). Na przykład: Ala jest lekarzem. (jest – łącznik, lekarzem – orzecznik).
• Orzeczenie złożone: Składa się z czasownika posiłkowego (np. móc, chcieć, musieć) i bezokolicznika. Na przykład: Chcę iść do kina.

W orzeczeniu imiennym, łącznik (np. "jest", "był", "będzie") łączy podmiot z orzecznikiem. Orzecznik "opisuje" podmiot, mówiąc nam, kim lub czym on jest, jaki jest, gdzie się znajduje, itp.

Podmiot i Orzeczenie – Nierozerwalna Para

Podmiot i orzeczenie to jak dwa puzzle, które idealnie do siebie pasują. Nie można mieć zdania bez przynajmniej tych dwóch elementów (chyba że jest to zdanie jednowyrazowe, np. "Ciemno!"). Podmiot mówi, o kim lub o czym mowa, a orzeczenie mówi, co ten ktoś lub coś robi.

Jak znaleźć podmiot i orzeczenie?

1. Znajdź w zdaniu czasownik (to najczęściej orzeczenie).
2. Zapytaj: Kto? Co? + czasownik (orzeczenie). Odpowiedź na to pytanie to podmiot.

Przykład:

Mój młodszy brat gra na konsoli.

1. Czasownik: gra
2. Pytanie: Kto gra? Odpowiedź: Mój młodszy brat.

Zatem: Mój młodszy brat – podmiot, gra – orzeczenie.

Ćwiczenia Praktyczne

Spróbujmy teraz kilku ćwiczeń. Znajdź podmiot i orzeczenie w poniższych zdaniach:

1. Książka leży na stole.
2. Dzieci bawią się w parku.
3. Zimą pada śnieg.
4. Lubię czytać książki.
5. Jestem uczniem szóstej klasy.

Odpowiedzi (ukryte – sprawdź po rozwiązaniu):

(1) Książka – podmiot, leży – orzeczenie; (2) Dzieci – podmiot, bawią się – orzeczenie; (3) Śnieg – podmiot, pada – orzeczenie; (4) Ja (domyślny) – podmiot, lubię – orzeczenie; (5) Ja – podmiot, jestem – orzeczenie.

Pamiętaj, że ćwiczenie czyni mistrza! Im więcej będziesz ćwiczyć, tym łatwiej będzie Ci rozpoznawać podmiot i orzeczenie w zdaniach. Powodzenia!