Podmiot I Orzeczenie ćwiczenia Klasa 5

Witajcie drodzy uczniowie klasy 5! Dziś porozmawiamy o czymś bardzo ważnym w języku polskim – o podmiocie i orzeczeniu. To dwa podstawowe elementy każdego zdania. Zrozumienie ich pomoże Wam budować poprawne i ciekawe zdania, a także lepiej rozumieć to, co czytacie.

Co to jest zdanie?

Zanim zaczniemy mówić o podmiocie i orzeczeniu, przypomnijmy sobie, czym jest zdanie. Zdanie to uporządkowany ciąg wyrazów, który wyraża jakąś myśl. Zdanie musi mieć sens i najczęściej zawiera orzeczenie. Przykładowo:

Pies szczeka.

To jest zdanie, bo wiemy, co się dzieje – pies wykonuje czynność szczekania.

Czym jest podmiot?

Definicja podmiotu

Podmiot to część zdania, która odpowiada na pytanie kto? co?. Podmiot to wykonawca czynności lub ten, o kim/czym mówimy w zdaniu. Podmiot najczęściej jest rzeczownikiem (np. pies, mama, słońce) lub zaimkiem (np. ja, ty, on, ona, ono, oni, one). Może być też wyrażony innym elementem, o czym powiemy później.

Przykłady podmiotów

Popatrzmy na kilka przykładów, żeby to lepiej zrozumieć:

Kasia czyta książkę. (Kto czyta książkę? Kasia.)
Słońce świeci. (Co świeci? Słońce.)
On biega po parku. (Kto biega po parku? On.)
Dzieci bawią się na placu zabaw. (Kto bawi się na placu zabaw? Dzieci.)

W każdym z tych zdań podmiot jest zaznaczony pogrubioną czcionką. Zauważcie, że podmiot odpowiada na pytanie kto? co? w odniesieniu do czynności wykonywanej w zdaniu.

Rodzaje podmiotów

Podmioty mogą być różne. W klasie piątej najważniejsze, żebyście znali kilka podstawowych typów:

Podmiot gramatyczny: Wyrażony rzeczownikiem lub zaimkiem w mianowniku (kto? co?). Przykład: Mama gotuje obiad.
Podmiot logiczny: W zdaniach bezosobowych, gdzie nie wskazujemy konkretnego wykonawcy czynności. Często występuje w połączeniu z bezosobową formą czasownika zakończoną na "-no" lub "-to". Przykład: Ugotowano obiad. (To obiad jest ugotowany, choć nie wiemy, kto go ugotował.)

Czym jest orzeczenie?

Definicja orzeczenia

Orzeczenie to część zdania, która informuje nas, co robi podmiot, co się z nim dzieje, lub jaki jest. Najczęściej orzeczenie wyrażone jest czasownikiem w formie osobowej (np. czyta, świeci, biega, bawią się). Orzeczenie odpowiada na pytania: co robi? co się z nim dzieje? jaki jest?

Przykłady orzeczeń

Spójrzmy znowu na nasze przykłady, tym razem skupiając się na orzeczeniu:

Kasia czyta książkę. (Co robi Kasia? Czyta.)
Słońce świeci. (Co robi słońce? Świeci.)
On biega po parku. (Co robi on? Biega.)
Dzieci bawią się na placu zabaw. (Co robią dzieci? Bawią się.)

W każdym z tych zdań orzeczenie jest zaznaczone pogrubioną czcionką. Zauważcie, że orzeczenie mówi nam, jaką czynność wykonuje podmiot.

Rodzaje orzeczeń

Podobnie jak podmioty, orzeczenia też mogą być różne. Dla Was w klasie piątej najważniejsze są dwa rodzaje:

Orzeczenie czasownikowe: Wyrażone czasownikiem w formie osobowej. To najczęstszy rodzaj orzeczenia. Przykład: Pies szczeka.
Orzeczenie imienne: Składa się z łącznika (najczęściej czasownika być w odpowiedniej formie) i orzecznika (rzeczownika, przymiotnika, liczebnika lub przysłówka w mianowniku lub narzędniku). Przykład: Kasia jest lekarzem. (jest - łącznik, lekarzem - orzecznik)

Jak znaleźć podmiot i orzeczenie w zdaniu?

Oto kilka wskazówek, które pomogą Wam znaleźć podmiot i orzeczenie w zdaniu:

Przeczytaj uważnie zdanie.
Znajdź czasownik. To on najczęściej jest orzeczeniem. Zadaj pytanie: Co się dzieje?
Zapytaj, kto lub co wykonuje tę czynność? Odpowiedź na to pytanie to podmiot.

Przykład:

Zdanie: Mądry kot śpi na kanapie.

Przeczytaliśmy zdanie.
Czasownik: śpi (Co się dzieje?). To jest nasze orzeczenie.
Kto śpi? Kot. Kot to podmiot.

Ćwiczenia

Spróbujmy teraz poćwiczyć! Znajdź podmiot i orzeczenie w poniższych zdaniach:

Ptaki śpiewają w lesie.
Tata naprawia samochód.
Ja lubię lody.
Dziewczynka rysuje obrazek.
Szybki pociąg jedzie po torach.

Odpowiedzi:

Ptaki (podmiot), śpiewają (orzeczenie)
Tata (podmiot), naprawia (orzeczenie)
Ja (podmiot), lubię (orzeczenie)
Dziewczynka (podmiot), rysuje (orzeczenie)
Pociąg (podmiot), jedzie (orzeczenie)

Mam nadzieję, że teraz rozumiecie, czym są podmiot i orzeczenie i jak je znaleźć w zdaniu. Pamiętajcie, że to podstawa gramatyki, która przyda Wam się nie tylko w szkole, ale i w życiu codziennym, podczas pisania i mówienia. Powodzenia w dalszej nauce języka polskiego!