Opisz Przemiany Polityczne W Zsrr Po Smierci Stalina

Po śmierci Józefa Stalina w marcu 1953 roku Związek Radziecki wkroczył w okres znaczących, choć nie zawsze jednoznacznych, przemian politycznych. Era stalinowska, charakteryzująca się kultem jednostki, terrorem i centralizacją władzy, dobiegła końca, pozostawiając po sobie dziedzictwo, z którym nowi liderzy musieli się zmierzyć. Zmiany te nie były natychmiastowe, ani jednolite, a walka o władzę i różne wizje przyszłości ZSRR kształtowały polityczny krajobraz przez następne lata.

Początkowy okres po śmierci Stalina charakteryzował się kolektywnym przywództwem. Najważniejszymi postaciami tego okresu byli: Gieorgij Malenkow, Ławrientij Beria, Wiaczesław Mołotow i Nikita Chruszczow. Każdy z nich dążył do umocnienia swojej pozycji i wpływu, co prowadziło do wewnętrznych konfliktów i intryg. Malenkow, pełniący funkcję premiera, początkowo wydawał się być najsilniejszym kandydatem do przejęcia schedy po Stalinie. Beria, szef NKWD (przemianowanego na MWD), dysponował ogromną władzą i kontrolą nad aparatem bezpieczeństwa. Mołotow, doświadczony dyplomata, kontynuował politykę zagraniczną ZSRR. Natomiast Chruszczow, sekretarz Komitetu Centralnego KPZR, konsekwentnie budował swoje wpływy w partii.

Pierwszym, spektakularnym aktem "odwilży" postalinowskiej było aresztowanie i egzekucja Ławrientija Berii w czerwcu 1953 roku. Beria, postrzegany jako symbol stalinowskiego terroru, został oskarżony o zdradę i spisek przeciwko państwu. Jego usunięcie było ostrzeżeniem dla innych potencjalnych pretendentów do władzy i sygnałem, że nie będzie tolerowana próba odtworzenia stalinowskiego systemu represji na dotychczasową skalę. Proces Berii był prowadzony w tajemnicy, a wyrok wykonano natychmiast. Jego śmierć symbolizowała początek demontażu aparatu terroru i zmniejszenia roli służb bezpieczeństwa w życiu politycznym ZSRR.

Po usunięciu Berii, walka o władzę skupiła się pomiędzy Malenkowem a Chruszczowem. Malenkow opowiadał się za pewnymi reformami gospodarczymi, mającymi na celu poprawę poziomu życia ludności, na przykład poprzez zwiększenie produkcji dóbr konsumpcyjnych. Chruszczow natomiast koncentrował się na wzmocnieniu roli partii i forsował reformy w rolnictwie. W 1955 roku Chruszczowowi udało się odsunąć Malenkowa od władzy i samemu objąć stanowisko premiera. Ten moment uważa się za początek dominacji Chruszczowa w ZSRR.

Destalinizacja i Reformy Chruszczowa

Objęcie władzy przez Nikitę Chruszczowa zapoczątkowało okres tzw. odwilży, czyli stopniowego łagodzenia reżimu i krytyki stalinizmu. Kulminacyjnym punktem tego procesu był XX Zjazd KPZR w lutym 1956 roku, na którym Chruszczow wygłosił tajny referat "O kulcie jednostki i jego następstwach". W referacie tym Chruszczow ujawnił skalę represji i zbrodni popełnionych przez Stalina, potępił kult jednostki i błędy w polityce gospodarczej. Treść referatu, choć początkowo utajniona, szybko przedostała się do wiadomości publicznej, wywołując szok i konsternację w ZSRR i w krajach bloku wschodniego.

Referat Chruszczowa zapoczątkował proces destalinizacji, który obejmował m.in.:

• Uwolnienie i rehabilitację ofiar represji stalinowskich – tysiące więźniów politycznych zostało zwolnionych z łagrów, a wiele osób zostało pośmiertnie zrehabilitowanych.
• Ograniczenie roli aparatu bezpieczeństwa – kompetencje MWD zostały ograniczone, a funkcjonariusze odpowiedzialni za represje zostali ukarani.
• Krytykę stalinowskich metod zarządzania gospodarką – Chruszczow wprowadził reformy w rolnictwie, mające na celu zwiększenie produkcji rolnej, takie jak akcja zagospodarowania ugorów.
• Złagodzenie cenzury i zwiększenie swobody twórczej – artyści, pisarze i filmowcy zyskali większą swobodę wypowiedzi, co doprowadziło do powstania wielu dzieł krytykujących stalinowską przeszłość.

Reformy Chruszczowa, choć miały na celu modernizację ZSRR i poprawę poziomu życia ludności, spotkały się z oporem ze strony konserwatywnych sił w partii. Nie wszyscy byli gotowi zaakceptować krytykę Stalina i demontaż stalinowskiego systemu. Część partyjnych działaczy obawiała się, że destalinizacja podważy autorytet partii i doprowadzi do destabilizacji politycznej.

Polityka Chruszczowa w zakresie polityki zagranicznej również charakteryzowała się pewnymi zmianami. Z jednej strony, kontynuował on politykę zimnej wojny z Zachodem, uczestnicząc w wyścigu zbrojeń i wspierając ruchy komunistyczne na całym świecie. Z drugiej strony, dążył do poprawy stosunków z niektórymi państwami zachodnimi i opowiadał się za pokojowym współistnieniem różnych systemów politycznych. Ważnym wydarzeniem w tym okresie był kryzys kubański w 1962 roku, kiedy to ZSRR rozmieścił rakiety jądrowe na Kubie, co doprowadziło do napiętej sytuacji międzynarodowej i groźby wybuchu wojny atomowej. Ostatecznie, dzięki negocjacjom, udało się uniknąć konfliktu, ale kryzys kubański pokazał, jak kruchy był pokój między Wschodem a Zachodem.

Reformy gospodarcze Chruszczowa, w szczególności w rolnictwie, okazały się w dużej mierze nieskuteczne. Akcja zagospodarowania ugorów przyniosła początkowo pewne efekty, ale w dłuższej perspektywie doprowadziła do degradacji gleby i spadku plonów. Nieudolne zarządzanie gospodarką i problemy z zaopatrzeniem w żywność przyczyniły się do narastającego niezadowolenia społecznego.

W październiku 1964 roku, w wyniku spisku zawiązanego przez konserwatywnych członków KC KPZR, Nikita Chruszczow został odwołany ze stanowiska I sekretarza KC KPZR i premiera. Oficjalnym powodem odwołania były "błędy i wypaczenia" w polityce gospodarczej i zagranicznej. Na jego miejsce powołano Leonida Breżniewa, który zapoczątkował okres tzw. stabilizacji, charakteryzujący się powrotem do bardziej konserwatywnej polityki.

Okres rządów Breżniewa to czas zahamowania reform i powrotu do centralnego planowania w gospodarce. Ideologia marksistowsko-leninowska stała się dogmatem, a wszelkie przejawy krytyki były tłumione. Choć poziom życia ludności poprawił się w porównaniu z okresem stalinowskim, to stagnacja gospodarcza i brak perspektyw na przyszłość prowadziły do narastającego apatii i niezadowolenia społecznego. System polityczny stał się skostniały i niezdolny do adaptacji do zmieniających się warunków.

Po śmierci Breżniewa w 1982 roku, władzę objął Jurij Andropow, a następnie Konstantyn Czernienko. Obaj liderzy byli już schorowani i nie byli w stanie przeprowadzić znaczących reform. Dopiero w 1985 roku, po śmierci Czernienki, na czele ZSRR stanął Michaił Gorbaczow, który zapoczątkował program pierestrojki i głasnosti, mający na celu reformę polityczną i gospodarczą państwa. Jednak to już zupełnie inna historia, która doprowadziła do upadku Związku Radzieckiego.

Przemiany polityczne w ZSRR po śmierci Stalina były złożonym i wieloaspektowym procesem. Od kolektywnego przywództwa po erę Chruszczowa i stabilizację Breżniewa, Związek Radziecki przeszedł szereg zmian, które miały wpływ na jego przyszłość. Destalinizacja, choć ograniczona, zapoczątkowała proces liberalizacji, który kontynuowany był przez późniejszych liderów. Jednak konserwatywne siły w partii i stagnacja gospodarcza przyczyniły się do narastających problemów, które ostatecznie doprowadziły do rozpadu ZSRR.