Określ Jaka Funkcja Dominuje W Podanych Wypowiedziach

W każdym akcie komunikacji, niezależnie od tego, czy to krótka wymiana zdań, rozbudowana dyskusja, czy też starannie przygotowany tekst, można wyróżnić pewne dominujące funkcje językowe. To one kształtują cel wypowiedzi, nadają jej ton i wpływają na odbiór przez odbiorcę. Zrozumienie tych funkcji pozwala nie tylko lepiej analizować komunikaty, ale także efektywniej się komunikować. Skupmy się teraz na rozpoznawaniu dominujących funkcji w różnych wypowiedziach.

„Proszę podać mi sól.”

W tym przypadku dominuje funkcja perlokucyjna (inaczej: nakłaniająca do działania, imperatywna). Celem wypowiedzi jest spowodowanie, aby odbiorca wykonał pewną czynność – podał sól. Skupia się ona na wywołaniu konkretnego efektu u słuchacza. Ton jest bezpośredni i oczekuje odpowiedzi w postaci działania. Inne przykłady to „Zamknij drzwi!” albo „Przestań hałasować!”. Ważne jest, że skuteczność tej funkcji zależy od relacji między nadawcą a odbiorcą oraz kontekstu sytuacyjnego. Prośba grzecznie sformułowana („Czy mógłbyś, proszę…”) również realizuje tę funkcję, ale z większym naciskiem na formę.

„Jutro o godzinie 10:00 odbędzie się zebranie zarządu.”

Tutaj góruje funkcja informatywna (inaczej: poznawcza, referencjalna). Celem jest przekazanie konkretnej informacji o przyszłym wydarzeniu. Nacisk kładziony jest na obiektywność i precyzję. Wypowiedź ma poinformować odbiorcę o fakcie, bez wyrażania emocji czy wpływania na jego zachowanie (bezpośrednio). Możemy przypuszczać, że nadawca oczekuje reakcji – obecności na zebraniu, ale bezpośrednim celem jest przekazanie samej informacji. Inne przykłady to raporty pogodowe, artykuły naukowe czy komunikaty prasowe. Istotą jest obiektywne przedstawienie stanu faktycznego.

„Ależ to piękny dzień!”

W tej wypowiedzi dominuje funkcja ekspresywna (inaczej: emotywna). Nadawca wyraża swoje emocje i odczucia związane z pogodą. Celem nie jest przekazanie obiektywnej informacji o pogodzie, ale wyrażenie subiektywnego zachwytu. Ton jest nacechowany emocjonalnie i służy uzewnętrznieniu stanu emocjonalnego. Podobną funkcję pełnią okrzyki radości, wyrazy smutku czy irytacji. Ważne jest, że wypowiedź skupia się na nadawcy i jego przeżyciach.

„Czy mnie słyszysz?”

Dominuje funkcja fatyczna. Celem jest nawiązanie i podtrzymanie kontaktu z odbiorcą. Treść wypowiedzi nie jest istotna; liczy się samo potwierdzenie, że kanał komunikacyjny jest otwarty i sprawny. Jest to szczególnie ważne w rozmowach telefonicznych, transmisjach radiowych czy podczas prezentacji. Inne przykłady to „Halo?”, „Rozumiesz?” czy „Słucham”. Funkcja fatyczna służy budowaniu i utrzymywaniu relacji międzyludzkich.

„Definicja metafory brzmi:…”

Tutaj najważniejsza jest funkcja metajęzykowa. Wypowiedź koncentruje się na samym języku – definiuje pojęcie językowe. Celem jest wyjaśnienie, sprecyzowanie lub opisanie cech języka. Funkcja ta jest często wykorzystywana w podręcznikach językowych, słownikach czy artykułach naukowych z zakresu językoznawstwa. Służy zrozumieniu języka i jego mechanizmów.

„Poezja jest jak ogród, w którym słowa kwitną.”

Dominuje funkcja poetycka. Celem jest wywołanie wrażenia estetycznego, zwrócenie uwagi na formę wypowiedzi, a nie tylko na jej treść. Wykorzystywane są środki stylistyczne, takie jak metafory, porównania, epitety, aby nadać wypowiedzi piękno i oryginalność. Funkcja poetycka występuje przede wszystkim w literaturze, ale także w reklamie czy publicystyce.

„Obiecuję, że jutro to zrobię.”

Tutaj kluczowa jest funkcja deklaratywna (inaczej: performatywna). Wypowiedź nie tylko opisuje stan faktyczny, ale sama w sobie tworzy nową rzeczywistość. Akt obietnicy stwarza zobowiązanie. Inne przykłady to „Ogłaszam was mężem i żoną”, „Zwalniam cię z pracy” czy „Nazywam ten statek…”. Skuteczność tej funkcji zależy od posiadanej władzy i uprawnień przez nadawcę.

Często w jednej wypowiedzi współwystępuje kilka funkcji językowych, ale jedna z nich dominuje. Weźmy na przykład zdanie: „Uważam, że ten film był nudny, chociaż aktorzy starali się, jak mogli, a zdjęcia były naprawdę ładne. Proszę, powiedz, co ty o tym sądzisz?”.

W tym przypadku mamy do czynienia z funkcją ekspresywną („Uważam, że ten film był nudny”) – nadawca wyraża swoją opinię. Pojawia się również funkcja informatywna – przekazanie informacji o ocenie filmu, aktorach i zdjęciach. Ale kulminacją jest funkcja perlokucyjna, wyrażona w formie prośby o opinię – „Proszę, powiedz, co ty o tym sądzisz?”. Można argumentować, że to właśnie skłonienie odbiorcy do reakcji dominuje, ponieważ cała wypowiedź jest ukierunkowana na rozpoczęcie dialogu i poznanie zdania drugiej osoby.

Inny przykład: „Dzień dobry Państwu. Nazywam się Jan Kowalski i jestem przedstawicielem firmy ABC. Chciałbym Państwu zaprezentować najnowszy produkt, który zrewolucjonizuje rynek.”

W tej wypowiedzi występuje funkcja fatyczna („Dzień dobry Państwu”) – nawiązanie kontaktu. Funkcja informatywna – przedstawienie osoby i firmy. I wreszcie, funkcja perlokucyjna – zachęcenie do zapoznania się z produktem. Dominująca wydaje się funkcja perlokucyjna, ponieważ celem całej wypowiedzi jest skłonienie odbiorców do zainteresowania się produktem i potencjalnego jego zakupu. Informacja o nazwie firmy i przedstawienie osoby służą budowaniu wiarygodności i przygotowaniu gruntu pod perswazję.

Rozpoznawanie dominującej funkcji językowej wymaga uwzględnienia kontekstu sytuacyjnego. Ta sama wypowiedź w różnych okolicznościach może pełnić inną funkcję. Na przykład zdanie: „Jest zimno” w jednym przypadku może pełnić funkcję informatywną (przekazanie informacji o temperaturze), a w innym – funkcję perlokucyjną (sugestia, aby ktoś zamknął okno lub włączył ogrzewanie).

Kluczowe jest zatem analiza intencji nadawcy, relacji między nadawcą a odbiorcą oraz okoliczności, w jakich wypowiedź została sformułowana. Tylko wtedy możemy trafnie określić, jaka funkcja językowa dominuje i jaki cel nadawca pragnie osiągnąć.

Rozpoznawanie dominujących funkcji językowych w wypowiedziach to umiejętność, która pozwala lepiej rozumieć komunikaty, analizować intencje nadawców i efektywniej się komunikować. W praktyce często mamy do czynienia z kombinacją różnych funkcji, ale jedna z nich zawsze odgrywa rolę nadrzędną, kształtując cel i charakter wypowiedzi. Pamiętajmy, że kontekst sytuacyjny jest kluczowy w interpretacji funkcji językowych.