Mitologia Grecka Część 1 Jan Parandowski Streszczenie

Jan Parandowski, w swojej monumentalnej pracy "Mitologia", przenosi czytelnika w świat starożytnych bogów, herosów i niezwykłych wydarzeń, które ukształtowały kulturę i wyobraźnię Zachodu. Pierwsza część tego dzieła stanowi fundamentalne wprowadzenie do panteonu greckich bóstw, opisując ich genealogię, atrybuty oraz wpływ na losy ludzi i świata.

Parandowski rozpoczyna swoją narrację od Chaosu, bezkształtnej i nieograniczonej pustki, z której wyłoniły się pierwsze bóstwa: Gaja (Ziemia), Eros (Miłość), Tartar (Przepaść) i Nyks (Noc). Z Gai narodził się Uranos (Niebo), który stał się jej małżonkiem. Ich potomstwo, Tytani, byli potężnymi istotami, które panowały nad światem. Jednak Uranos, obawiając się utraty władzy, więził swoje dzieci w łonie Gai. To okrucieństwo doprowadziło do spisku, w którym Kronos, najmłodszy z Tytanów, obalił ojca i objął panowanie nad światem.

Kronos, podobnie jak Uranos, bał się utraty władzy. Dowiedziawszy się, że jedno z jego dzieci go obali, połykał każde z nich zaraz po narodzinach. Rea, żona Kronosa, zrozpaczona losem swoich dzieci, postanowiła ocalić najmłodszego syna, Zeusa. Zamiast niemowlęcia podała Kronosowi kamień owinięty w pieluszki, a Zeusa ukryła w jaskini na Krecie, gdzie opiekowały się nim nimfy.

Kiedy Zeus dorósł, postanowił obalić ojca i odzyskać rodzeństwo. Z pomocą Gai podał Kronosowi napój wymiotny, po którym ten zwrócił połknięte dzieci: Hestię, Demeter, Herę, Hadesa i Posejdona. Rozpoczęła się dziesięcioletnia wojna, znana jako Tytanomachia, w której Zeus i jego rodzeństwo, wsparci przez Cyklopów (którzy podarowali Zeusowi piorun, Posejdonowi trójząb, a Hadesowi hełm niewidzialności), walczyli z Tytanami. Ostatecznie Zeus zwyciężył i strącił Tytanów do Tartaru.

Po zwycięstwie nad Tytanami, Zeus, Posejdon i Hades podzielili się władzą nad światem. Zeus został władcą nieba i ziemi, Posejdon – mórz i oceanów, a Hades – podziemi. Hera została żoną Zeusa i królową bogów. Demeter objęła opiekę nad urodzajem i rolnictwem, a Hestia – nad ogniskiem domowym.

Parandowski szczegółowo opisuje najważniejszych bogów olimpijskich, prezentując ich charakterystyki, atrybuty i rolę w mitologii. Zeus, wszechmocny władca Olimpu, uosabia siłę, sprawiedliwość i prawo. Hera, jego żona, jest boginią małżeństwa i rodziny, choć znana jest również ze swojej zazdrości i mściwości. Posejdon, bóg mórz, włada żywiołem wodnym i trzęsieniami ziemi. Hades, władca podziemi, budzi strach i szacunek.

Apollo, bóg słońca, muzyki, poezji i proroctw, jest symbolem piękna i harmonii. Artemida, bogini łowów, dzikiej przyrody i księżyca, jest niezależna i silna. Atena, bogini mądrości, strategii wojennej i rzemiosła, jest patronką Aten i symbolem intelektu. Ares, bóg wojny, uosabia brutalną siłę i żądzę krwi. Afrodyta, bogini miłości i piękna, wzbudza pożądanie i fascynację. Hefajstos, bóg ognia i kowalstwa, jest mistrzem rzemiosła i twórcą niezwykłych przedmiotów. Hermes, posłaniec bogów, bóg handlu, złodziei i podróżnych, jest szybki i sprytny. Dionizos, bóg wina, płodności i szaleństwa, wprowadza w ekstazę i wyzwala emocje.

Heroiczne początki

Parandowski poświęca również sporo miejsca herosom, półbogom i śmiertelnikom, których czyny wpisały się na stałe w kanon mitologii greckiej. Opisuje ich narodziny, niezwykłe wyczyny i tragiczne losy. Herakles, syn Zeusa i śmiertelniczki Alkmeny, jest symbolem siły i męstwa. Musiał wykonać dwanaście prac, aby odkupić swoje winy, a jego czyny przeszły do legendy. Perseusz, syn Zeusa i Danae, pokonał Meduzę i uratował Andromedę. Tezeusz, syn Posejdona lub Egeusza, zabił Minotaura w labiryncie na Krecie.

Mity i Legendy

Parandowski w plastyczny sposób relacjonuje szereg znanych mitów i legend. Opowiada historię Prometeusza, który wykradł ogień bogom i podarował go ludziom, za co został surowo ukarany. Opisuje mit o Pandorze, która otworzyła puszkę pełną nieszczęść i wypuściła je na świat. Przedstawia historię Ikara, który wzleciał zbyt blisko słońca na skrzydłach z wosku i piór i zginął, spadając do morza. Relacjonuje mit o Narcyzie, który zakochał się we własnym odbiciu i umarł z tęsknoty. Opowiada o Orfeuszu i Eurydyce, których miłość została wystawiona na próbę w podziemiach.

Parandowski nie tylko streszcza mity, ale również analizuje ich znaczenie i wpływ na kulturę. Pokazuje, jak mity greckie odzwierciedlają ludzkie pragnienia, lęki i aspiracje. Zwraca uwagę na uniwersalne motywy obecne w mitach, takie jak walka dobra ze złem, poszukiwanie sensu życia, próba pokonania śmierci i dążenie do doskonałości. Podkreśla również rolę mitów w kształtowaniu moralności i etyki.

"Mitologia" Jana Parandowskiego to nie tylko zbiór opowieści o bogach i herosach, ale również głęboka analiza kultury i cywilizacji starożytnej Grecji. To książka, która pozwala zrozumieć korzenie naszej kultury i odkryć piękno i bogactwo mitów greckich. Pierwsza część stanowi doskonałe wprowadzenie do tego fascynującego świata, przygotowując czytelnika na dalsze odkrycia i interpretacje. Dzieło Parandowskiego cechuje się pięknym językiem, dbałością o szczegóły i erudycją, co czyni je niezastąpionym źródłem wiedzy o mitologii greckiej.