Lamassu Z Bramy Pałacu Sargona Ii

Lamassu, monumentalne posągi z Bramy Pałacu Sargona II w Dur-Szarrūkin (obecnie Chorsabad w Iraku), stanowią jeden z najbardziej ikonicznych przykładów sztuki asyryjskiej i potęgi imperium nowoasyryjskiego. Te hybrydalne stworzenia, łączące cechy byka, lwa, orła i człowieka, pełniły zarówno funkcję dekoracyjną, jak i apotropaiczną – miały strzec pałacu i jego władcy przed złem.

Symbolika i Znaczenie Lamassu

Ochronna Rola

Najważniejszą funkcją Lamassu było ich zadanie obronne. Wierzono, że ich nadnaturalna siła i kombinacja cech różnych zwierząt odstraszają złe duchy i chronią przed niebezpieczeństwami. Umieszczane przy wejściach do pałaców i miast, miały stanowić barierę, której nie mogły przekroczyć siły chaosu. Ich monumentalny rozmiar potęgował efekt odstraszający. Każdy Lamassu to potężna bryła kamienia, często ważąca kilkadziesiąt ton, demonstrująca możliwości techniczne i organizacyjne imperium asyryjskiego.

Reprezentacja Władzy Królewskiej

Lamassu były również symbolami władzy królewskiej i boskiego mandatu króla Sargona II. Ich ludzkie głowy, często przedstawiane z brodami i tiarami, symbolizowały mądrość i inteligencję władcy, a ich potężne ciała – jego siłę i zdolność do ochrony królestwa. Skrzydła orła natomiast symbolizowały boską opiekę nad królem i jego królestwem. Inskrypcje klinowe umieszczone na posągach, szczególnie te na "fartuchach" Lamassu, często wychwalają czyny i osiągnięcia Sargona II, legitymizując jego rządy i utrwalając pamięć o nim.

Złożoność Kompozycji

Ciekawym aspektem Lamassu jest ich perspektywiczna iluzja. Z przodu wydają się stać nieruchomo, a z boku – kroczyć. Ta specyficzna kompozycja, wynikająca z zastosowania pięciu nóg (dwóch z przodu i czterech z boku), miała na celu stworzenie wrażenia ruchu, niezależnie od punktu widzenia obserwatora. Jest to dowód na zaawansowane zrozumienie perspektywy przez asyryjskich rzeźbiarzy i ich zdolność do manipulowania formą, aby osiągnąć zamierzony efekt wizualny. Ta dbałość o detale i perspektywę pokazuje, jak ważne było dla Asyryjczyków stworzenie dzieł imponujących i przemyślanych na każdym poziomie.

Historia i Odkrycie

Pałac Sargona II w Dur-Szarrūkin

Pałac w Dur-Szarrūkin, zbudowany przez Sargona II pod koniec VIII wieku p.n.e., był manifestacją potęgi i bogactwa imperium asyryjskiego. Kompleks pałacowy obejmował liczne dziedzińce, świątynie, komnaty mieszkalne i sale audiencyjne, a jego mury zdobiły reliefy i posągi, w tym monumentalne Lamassu. Miasto Dur-Szarrūkin, w dosłownym tłumaczeniu "Twierdza Sargona," miało być nową stolicą Asyrii. Jednak po śmierci Sargona II, jego syn Sancherib przeniósł stolicę do Niniwy, a Dur-Szarrūkin zostało opuszczone, co paradoksalnie przyczyniło się do zachowania jego zabytków.

Odkrycia Archeologiczne

Odkrycie Dur-Szarrūkin w XIX wieku przez archeologów, takich jak Paul-Émile Botta i Victor Place, było przełomem w zrozumieniu cywilizacji asyryjskiej. W latach 40. XIX wieku Botta prowadził wykopaliska w Chorsabadzie, a następnie Place kontynuował prace. Ich odkrycia, w tym Lamassu, zrewolucjonizowały wiedzę o sztuce, architekturze i kulturze Asyrii. Transport monumentalnych posągów do muzeów europejskich, takich jak Luwr i British Museum, był ogromnym wyzwaniem logistycznym, wymagającym innowacyjnych metod i ogromnego nakładu pracy. Fragmenty i rekonstrukcje bramy, razem z Lamassu, są dziś jednymi z najpopularniejszych eksponatów muzeów, przyciągając rzesze zwiedzających i edukując o starożytnej Asyrii.

Techniki Tworzenia i Materiały

Wybór i Obróbka Kamienia

Do tworzenia Lamassu używano lokalnie dostępnego kamienia, najczęściej alabastru lub wapienia. Wybór odpowiedniego bloku kamienia był kluczowy, a następnie następował proces obróbki, który wymagał ogromnej precyzji i umiejętności. Rzeźbiarze asyryjscy posługiwali się różnymi narzędziami, w tym dłutami, młotkami i piaskiem ściernym, aby nadać kamieniowi pożądany kształt. Sam proces rzeźbienia takiego posągu musiał trwać wiele miesięcy, a nawet lat, angażując całe zespoły rzemieślników.

Detaliczne Wykończenie

Szczególną uwagę poświęcano detalicznemu wykończeniu, zwłaszcza w przypadku ludzkiej głowy Lamassu. Rzeźbiarze z niezwykłą precyzją oddawali rysy twarzy, detale brody i fryzur, co świadczy o ich wysokim poziomie artystycznym. Skrzydła i sierść byka lub lwa również były rzeźbione z dbałością o najmniejsze szczegóły. Inskrypcje klinowe, umieszczane na posągach, były wykonywane z równie dużą starannością, świadcząc o doskonałym opanowaniu pisma klinowego przez asyryjskich skrybów.

Polichromia

Warto pamiętać, że Lamassu pierwotnie były pokryte polichromią. Chociaż dzisiaj widzimy je jako surowe, kamienne rzeźby, w starożytności ich powierzchnia była pomalowana na różne kolory, co dodatkowo podkreślało ich monumentalny charakter. Kolory używane przez Asyryjczyków obejmowały czerwień, błękit, żółć i czerń. Badania archeologiczne potwierdzają, że posągi te, w pełnym kolorze, musiały robić niezwykłe wrażenie na odwiedzających pałac. Niestety, z biegiem czasu większość oryginalnych barw uległa zniszczeniu, pozostawiając nam jedynie ślady polichromii.

Dziedzictwo i Wpływ

Symbolika w Kulturze Współczesnej

Lamassu, jako ikoniczne symbole starożytnej Mezopotamii, nadal inspirują artystów, projektantów i badaczy. Ich wizerunki pojawiają się w literaturze, filmach i grach komputerowych, a ich symbolika jest wykorzystywana w różnych kontekstach kulturowych. Często są one używane jako metafory siły, ochrony i mądrości. Reprodukcje Lamassu, w różnych rozmiarach, są popularnymi pamiątkami, przypominającymi o bogatej historii i kulturze Mezopotamii.

Edukacja i Badania

Lamassu stanowią ważny element edukacji o starożytnym Bliskim Wschodzie. Ich analiza pozwala na lepsze zrozumienie polityki, religii, sztuki i technologii imperium asyryjskiego. Muzea na całym świecie organizują wystawy i programy edukacyjne poświęcone Asyrii, w których Lamassu odgrywają kluczową rolę. Badania nad Lamassu, prowadzone przez archeologów i historyków sztuki, pozwalają na odkrywanie nowych aspektów ich znaczenia i funkcji.

Zagłada i Ochrona Dziedzictwa

Niestety, w ostatnich latach dziedzictwo kulturowe Mezopotamii, w tym stanowiska archeologiczne takie jak Dur-Szarrūkin, było narażone na zniszczenia w wyniku konfliktów zbrojnych i działalności terrorystycznej. Organizacje międzynarodowe, takie jak UNESCO, starają się chronić i zachować te zabytki dla przyszłych pokoleń. Ochrona dziedzictwa kulturowego jest niezwykle ważna, ponieważ pozwala nam zachować pamięć o przeszłości i uczyć się z historii.

Podsumowanie

Lamassu z Bramy Pałacu Sargona II to nie tylko wspaniałe dzieła sztuki, ale również ważne świadectwa historii i kultury imperium asyryjskiego. Ich symbolika, technika wykonania i historia odkrycia czynią je fascynującym obiektem badań i inspiracji. Ich istnienie przypomina nam o potędze starożytnych cywilizacji i potrzebie ochrony dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń. Zrozumienie i docenienie tych monumentalnych posągów pozwala nam lepiej zrozumieć złożoność i bogactwo historii ludzkości.