Które Buddyjskie Określenie Znaczy To Samo Co Brak Duszy

Okej, spróbujmy to wytłumaczyć w prosty sposób.

W buddyzmie, określenie, które oznacza to samo co brak duszy, to anatta (w sanskrycie) lub anattā (w Pali). Słowo to składa się z przedrostka "an-", oznaczającego "nie" lub "brak", oraz "atta", które można przetłumaczyć jako "ja", "dusza" lub "istota". Zatem, anatta dosłownie oznacza "brak ja" lub "brak duszy".

Żeby lepiej to zrozumieć, trzeba sobie uświadomić, co buddyzm rozumie pod pojęciem "ja" lub "duszy", której brak jest podkreślany. Nie chodzi o to, że buddyzm neguje istnienie jednostki w sensie, że nie istniejemy jako osoby. Chodzi raczej o odrzucenie koncepcji trwałego, niezmiennego i niezależnego "ja", które przetrwałoby śmierć i byłoby fundamentalną, niezmienną esencją naszej osoby.

Wielu ludzi instynktownie wierzy w istnienie takiego "ja" – w coś, co nas definiuje, co jest niezależne od naszych myśli, uczuć, ciała i doświadczeń, i co pozostaje takie samo przez całe życie. Myślimy o sobie: "To ja jestem tym, który myśli", "To ja czuję radość" lub "To ja mam takie przekonania". To poczucie "ja" jest bardzo silne i naturalne.

Buddyzm jednak kwestionuje to poczucie. Naucza, że to, co uważamy za "ja", jest w rzeczywistości zbiorem ciągle zmieniających się elementów, które współdziałają ze sobą. Te elementy, nazywane skandhami, to:

1. Forma (rupa): Nasze ciało i zmysły. To, co postrzegamy za pomocą wzroku, słuchu, węchu, smaku i dotyku.
2. Uczucia (vedana): Przyjemne, nieprzyjemne i neutralne odczucia, które powstają w wyniku kontaktu naszych zmysłów ze światem.
3. Postrzeganie (sanna): Rozpoznawanie i identyfikowanie obiektów i zjawisk. Nadawanie im znaczenia.
4. Formacje mentalne (sankhara): Myśli, intencje, pragnienia, przekonania, nawyki i inne procesy mentalne. To bardzo szeroka kategoria, która obejmuje wszystko, co kształtuje nasze myśli i działania.
5. Świadomość (vijnana): Świadomość samego doświadczania. Świadomość tego, że widzimy, słyszymy, czujemy, myślimy.

Buddyzm twierdzi, że nie ma żadnego stałego "ja" poza tymi pięcioma skandhami. Jesteśmy tylko dynamicznym, ciągle zmieniającym się strumieniem świadomości, uczuć, myśli i doznań zmysłowych. Nie ma żadnego centralnego "kontrolera" lub "obserwatora", który zarządzałby tymi skandhami. Wszystko dzieje się spontanicznie, zgodnie z prawami przyczyny i skutku (karma).

Wyobraź sobie rzekę. Wydaje się, że to jedna, ciągła rzeka, ale w rzeczywistości woda w niej ciągle się zmienia. Nie ma żadnej stałej "rzeczywistości" rzeki, tylko ciągły przepływ wody. Podobnie jest z nami. Wydaje się, że jesteśmy jedną, spójną osobą, ale w rzeczywistości jesteśmy tylko ciągłym przepływem skandh.

Anatta a Karma i Odrodzenie

Pojawia się więc pytanie: jeśli nie ma stałego "ja", to kto podlega prawu karmy (przyczyny i skutku) i kto się odradza? Odpowiedź buddyjska jest skomplikowana, ale w skrócie można powiedzieć, że karma działa na strumień świadomości, a nie na niezależną duszę.

Dobre i złe uczynki (karma) tworzą nawyki i tendencje, które wpływają na przyszłe doświadczenia. Te nawyki i tendencje przechodzą dalej do kolejnego "wcielenia" – nie w sensie przenoszenia się duszy, ale w sensie kontynuacji strumienia świadomości. To trochę tak, jakby jedna świeczka zapalała drugą. Ogień jest przekazywany, ale nie jest to ten sam ogień.

Anatta nie oznacza, że nie ponosimy odpowiedzialności za swoje czyny. Wręcz przeciwnie, ponieważ nasze działania mają konsekwencje, które wpływają na nas samych i na innych. Uświadomienie sobie anattā może prowadzić do większej empatii i współczucia, ponieważ zaczynamy rozumieć, że wszyscy jesteśmy ze sobą połączeni i że nasze działania mają wpływ na cały świat.

Zrozumienie anattā jest trudne i wymaga głębokiej refleksji i medytacji. Nie chodzi o przyjęcie go jako dogmatu, ale o doświadczenie go na własnej skórze. Poprzez obserwację własnych myśli, uczuć i doznań zmysłowych, możemy stopniowo zobaczyć, że nie ma w nas nic stałego i niezmiennego.

To odkrycie może być początkowo niepokojące, ponieważ kwestionuje nasze fundamentalne przekonania o sobie. Jednak w ostatecznym rozrachunku może prowadzić do wyzwolenia od cierpienia, ponieważ przestajemy przywiązywać się do iluzji trwałego "ja". Przywiązanie do "ja" jest źródłem wielu naszych problemów, takich jak egoizm, duma, zazdrość i strach przed śmiercią.

Kiedy rozumiemy anattā, możemy nauczyć się żyć bardziej w teraźniejszości, akceptować zmiany i rozwijać współczucie dla siebie i dla innych. Możemy też zacząć patrzeć na świat w bardziej realistyczny sposób, bez narzucania mu naszych własnych projekcji i oczekiwań.

Dla wielu osób Zachodu, przyzwyczajonych do kartezjańskiego dualizmu (podziału na umysł i ciało) oraz idei niezależnej duszy, koncepcja anattā może być trudna do przyjęcia. Wymaga ona zmiany sposobu myślenia i postrzegania rzeczywistości. Jednak, jeśli podejdziemy do niej z otwartym umysłem i gotowością do kwestionowania naszych własnych przekonań, możemy odkryć w niej głęboką mądrość i potencjał do transformacji.

Pamiętaj, anatta nie jest nihilistycznym stwierdzeniem o braku znaczenia. To raczej zaproszenie do głębszego zrozumienia natury rzeczywistości i do wyzwolenia się od cierpienia poprzez porzucenie iluzji trwałego "ja". To ścieżka do prawdziwej wolności i szczęścia. Medytacja i uważność są kluczowe w praktycznym zrozumieniu anattā. Poprzez regularną obserwację naszych myśli i emocji, możemy zacząć dostrzegać ich nietrwałość i brak "właściciela". Możemy zobaczyć, że myśli i emocje po prostu pojawiają się i znikają, bez potrzeby identyfikowania się z nimi. To prowadzi do głębszego zrozumienia anattā i jego potencjału do transformacji naszego życia.