Kto Objal Wladze W Panstwie Polskim Wkrotce Po Odzyskaniu Niepodleglosci

Drodzy Uczniowie,

Wasze pytania o to, kto objął władzę w państwie polskim wkrótce po odzyskaniu niepodległości, zasługują na szczegółową odpowiedź. Oto pełen obraz skomplikowanego, ale fascynującego okresu formowania się naszej państwowości.

W momencie odzyskania niepodległości w listopadzie 1918 roku, na ziemiach polskich funkcjonowało kilka ośrodków władzy. Sytuacja była niezwykle dynamiczna i płynna, a walka o kształt przyszłej Polski toczyła się na wielu płaszczyznach.

Pierwszym, i zarazem najważniejszym krokiem w kierunku zjednoczenia i centralizacji władzy, było powołanie Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej w Lublinie. Powstał on 7 listopada 1918 roku z inicjatywy Ignacego Daszyńskiego, działacza Polskiej Partii Socjalistycznej. Rząd ten, choć o charakterze lewicowym i postulujący radykalne reformy społeczne, miał ambicje objęcia władzy na całym terytorium odrodzonej Polski. W skład rządu weszli przedstawiciele PPS, PSL "Wyzwolenie" oraz Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego. Program rządu, ogłoszony w manifeście, zakładał m.in. wprowadzenie ośmiogodzinnego dnia pracy, nacjonalizację kluczowych gałęzi przemysłu i reformę rolną. Jednakże, realny zasięg władzy rządu lubelskiego był ograniczony do części ziem Królestwa Polskiego, a jego funkcjonowanie napotykało na opór ze strony innych ośrodków politycznych.

Równolegle do wydarzeń w Lublinie, w Krakowie funkcjonowała Polska Komisja Likwidacyjna, powołana 28 października 1918 roku przez posłów polskich do parlamentu austriackiego. Na jej czele stanął Wincenty Witos, lider Polskiego Stronnictwa Ludowego "Piast". Komisja ta miała za zadanie przejęcie administracji na terenach Galicji Zachodniej i Śląska Cieszyńskiego od władz austriackich. Choć jej kompetencje początkowo ograniczały się do kwestii administracyjnych, szybko zaczęła pełnić funkcję faktycznego rządu na tych obszarach. Polska Komisja Likwidacyjna reprezentowała poglądy centrowe i konserwatywne, odmienne od radykalnych postulatów rządu lubelskiego. Warto podkreślić, że obie te struktury, choć rywalizujące, miały na celu dobro odradzającej się Polski.

Jednakże, kluczową rolę w procesie jednoczenia władzy odegrał powrót Józefa Piłsudskiego do Warszawy 10 listopada 1918 roku. Zwolniony z twierdzy magdeburskiej, Piłsudski cieszył się ogromnym autorytetem i uznaniem w społeczeństwie. To właśnie jego obecność stała się katalizatorem procesów zjednoczeniowych.

11 listopada 1918 roku Rada Regencyjna, organ powołany przez państwa centralne podczas I wojny światowej, przekazała Piłsudskiemu władzę wojskową. Był to akt symboliczny, ale o ogromnym znaczeniu. Piłsudski, jako Komendant Główny Wojsk Polskich, stał się faktycznym przywódcą wojska, co w tamtej sytuacji oznaczało kontrolę nad państwem.

Następnie, 14 listopada 1918 roku, Rada Regencyjna rozwiązała się, przekazując Piłsudskiemu pełnię władzy państwowej. Jednocześnie, Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie uznał zwierzchnictwo Piłsudskiego. Daszyński oddał się do dyspozycji Piłsudskiego, co otworzyło drogę do utworzenia rządu ogólnonarodowego.

22 listopada 1918 roku Józef Piłsudski dekretem powołał Rząd Tymczasowy Republiki Polskiej, na czele którego stanął Jędrzej Moraczewski. Rząd ten, składający się z przedstawicieli różnych ugrupowań politycznych, miał za zadanie przygotowanie wyborów do Sejmu Ustawodawczego. Ważne jest podkreślenie, że Piłsudski, choć nie stanął na czele rządu, sprawował faktyczną władzę jako Tymczasowy Naczelnik Państwa.

Proces Formowania się Władzy Centralnej

Proces formowania się władzy centralnej po odzyskaniu niepodległości był procesem stopniowym i skomplikowanym. Piłsudski, wykorzystując swój autorytet i poparcie społeczne, umiejętnie lawirował pomiędzy różnymi siłami politycznymi, dążąc do zjednoczenia państwa i ustabilizowania sytuacji wewnętrznej. Dekret o Tymczasowym Naczelniku Państwa, wydany 22 listopada 1918 roku, formalnie określał jego kompetencje. Naczelnik Państwa odpowiadał za politykę zagraniczną, sprawy wojskowe oraz powoływanie rządu.

W styczniu 1919 roku odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego. Były to pierwsze w pełni demokratyczne wybory w odrodzonej Polsce. Sejm Ustawodawczy, po ukonstytuowaniu się, powierzył Piłsudskiemu urząd Naczelnika Państwa.

Rola Sejmu Ustawodawczego i Konstytucji Marcowej

Sejm Ustawodawczy odegrał kluczową rolę w procesie kształtowania się ustroju politycznego Polski. To właśnie ten Sejm uchwalił Konstytucję Marcową w 1921 roku. Konstytucja ta wprowadziła system parlamentarno-gabinetowy, ograniczając kompetencje Naczelnika Państwa. Władza ustawodawcza należała do Sejmu i Senatu, władza wykonawcza do Prezydenta (wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe) i Rządu, a władza sądownicza do niezależnych sądów. Konstytucja Marcowa ustanowiła silną pozycję Sejmu, co w późniejszych latach doprowadziło do kryzysu politycznego i ostatecznie do przewrotu majowego w 1926 roku.

Podsumowując, proces przejmowania władzy w Polsce po odzyskaniu niepodległości był skomplikowany i wieloetapowy. Inicjatywa wyszła od kilku ośrodków, w tym Tymczasowego Rządu Ludowego w Lublinie i Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie. Kluczową rolę odegrał jednak powrót Józefa Piłsudskiego, który dzięki swojemu autorytetowi i umiejętnościom politycznym, zdołał zjednoczyć władzę i ustabilizować sytuację w państwie. Powołanie Rządu Tymczasowego pod przewodnictwem Jędrzeja Moraczewskiego oraz wybory do Sejmu Ustawodawczego stanowiły istotne kroki w kierunku ukształtowania się ustroju politycznego Polski. Ostatecznie, Konstytucja Marcowa z 1921 roku ustanowiła system parlamentarno-gabinetowy, który obowiązywał aż do przewrotu majowego.

Mam nadzieję, że ta szczegółowa odpowiedź wyczerpuje wasze pytania. W razie jakichkolwiek wątpliwości, jestem do waszej dyspozycji. Pamiętajcie, że historia jest fascynująca, a poznawanie przeszłości pozwala nam lepiej zrozumieć teraźniejszość.