Klasa 8 I Sprawdzian Biologia Dział 1 Genetyka

Witaj w przewodniku po genetyce dla klasy 8! Dział 1, który omawiamy, to podstawa rozumienia dziedziczenia cech. Najważniejsze to zacząć od definicji!

Co to jest genetyka?

Najprościej mówiąc, genetyka to nauka zajmująca się dziedzicznością i zmiennością organizmów. To znaczy, bada jak cechy przechodzą z rodziców na potomstwo i dlaczego nie wszyscy wyglądamy tak samo.

Podstawowe pojęcia genetyczne

Kilka kluczowych terminów pomoże Ci zrozumieć ten dział:

• Gen: To odcinek DNA zawierający informację o jednej cesze, na przykład kolorze oczu. Wyobraź sobie, że gen to przepis na ciasto – mówi, jak je zrobić.
• Allele: To różne wersje tego samego genu. Na przykład gen koloru oczu może mieć allele na oczy niebieskie, brązowe lub zielone. Są jak różne przepisy na ciasto czekoladowe – bazowe są takie same, ale wynik może być inny.
• Homozygota: Oznacza, że organizm ma dwa identyczne allele danego genu (np. dwa allele na brązowe oczy). To jakbyś miał/a dwa identyczne przepisy na to samo ciasto.
• Heterozygota: Oznacza, że organizm ma dwa różne allele danego genu (np. jeden allel na brązowe oczy i jeden na niebieskie). To jakbyś miał/a dwa różne przepisy na ciasto – trzeba zdecydować, który użyć!
• Genotyp: To zestaw genów danego osobnika, czyli jego "genetyczny kod".
• Fenotyp: To obserwowalne cechy organizmu, wynikające z genotypu i wpływu środowiska. Na przykład kolor oczu, wzrost, waga. Twój wygląd to Twój fenotyp.
• Dominacja: Jeden allel (dominujący) "maskuje" obecność drugiego (recesywnego) w heterozygocie. Klasycznym przykładem jest kolor oczu: allel na brązowe oczy (B) jest dominujący nad allelem na niebieskie oczy (b). Osoba o genotypie Bb (heterozygota) będzie miała brązowe oczy.

Krzyżówki genetyczne (Krzyżówki Mendla)

Krzyżówki Mendla służą do przewidywania prawdopodobieństwa wystąpienia danej cechy u potomstwa. Wykorzystuje się do tego szachownicę Punnetta. Na przykład, krzyżując dwie heterozygoty (Bb x Bb) można obliczyć, że prawdopodobieństwo urodzenia dziecka z niebieskimi oczami (bb) wynosi 25%.

Praktyczne zastosowania genetyki

Genetyka ma ogromne znaczenie w wielu dziedzinach życia. Po pierwsze, pomaga w zrozumieniu chorób genetycznych i w ich diagnozowaniu. Po drugie, wykorzystywana jest w rolnictwie do hodowli roślin i zwierząt o lepszych cechach (np. odpornych na choroby). Po trzecie, w medycynie sądowej do identyfikacji sprawców przestępstw na podstawie DNA.

Pomyśl o tym, jak te pojęcia genetyczne manifestują się w Twojej rodzinie. Czy masz cechy podobne do rodziców lub dziadków? Czy wiesz, jakie choroby genetyczne występują w Twojej rodzinie? Genetyka otacza nas z każdej strony, a zrozumienie jej podstaw pozwala lepiej rozumieć siebie i świat wokół nas!