Kanon Lektur Szkolnych 2017

Dyskusja na temat kanonu lektur szkolnych w Polsce od lat budzi emocje i kontrowersje. Rok 2017 nie był wyjątkiem, a zmiany wprowadzone wtedy, jak i sama idea "kanonu," generują pytania o cel edukacji literackiej, jej aktualność i wpływ na rozwój młodych czytelników. Czy zestaw obowiązkowych książek rzeczywiście kształtuje kompetencje kulturowe i językowe uczniów, czy może zniechęca do czytania i utrwala stereotypowe myślenie o literaturze? Ten artykuł ma na celu przyjrzenie się kanonowi lektur szkolnych z 2017 roku, analizując jego mocne i słabe strony oraz kontekst, w jakim funkcjonuje.

Kanon Lektur 2017: Co się zmieniło i dlaczego?

Rok 2017 przyniósł pewne modyfikacje w spisie lektur obowiązkowych i uzupełniających. Zmiany te, choć nie rewolucyjne, były odpowiedzią na ewolucję społeczeństwa i pojawiające się nowe potrzeby edukacyjne. Ministerstwo Edukacji Narodowej, argumentując te decyzje, podkreślało konieczność uwzględnienia w programie nauczania literatury, która odzwierciedla współczesne realia i wyzwania, z którymi mierzą się młodzi ludzie.

Argumentacja za zmianami:

Głównym argumentem za zmianami była potrzeba aktualizacji kanonu. Starano się wprowadzić do niego dzieła, które lepiej rezonują z doświadczeniami młodzieży, poruszają tematy bliskie ich codziennemu życiu i otwierają dyskusję na istotne zagadnienia społeczne. Dodatkowo, podkreślano konieczność uwzględnienia różnorodności kulturowej i perspektyw światopoglądowych w wyborze lektur.

Kolejnym argumentem było wzmocnienie kompetencji czytelniczych uczniów. Nowe lektury miały być bardziej przystępne językowo i tematycznie, co miało zachęcić uczniów do czytania i ułatwić im zrozumienie treści. Wybór tekstów miał również sprzyjać rozwijaniu umiejętności krytycznego myślenia, analizy i interpretacji.

Kontrowersje wokół kanonu:

Mimo szczytnych intencji, zmiany w kanonie lektur spotkały się z krytyką. Część nauczycieli, literaturoznawców i rodziców wyrażała obawy, że usunięcie niektórych klasycznych dzieł zepchnie na margines dorobek kultury narodowej i uniemożliwi uczniom zdobycie solidnych podstaw w zakresie historii literatury. Podnoszono również argument, że wprowadzenie do kanonu tekstów o niskiej wartości artystycznej obniży poziom edukacji literackiej.

Innym zarzutem było subiektywne kryterium wyboru lektur. Krytykowano fakt, że decyzje o wprowadzeniu lub usunięciu poszczególnych tytułów często były motywowane ideologicznie lub politycznie, a nie merytorycznymi względami. Taki stan rzeczy prowadził do podważania autorytetu kanonu i zwiększał poczucie arbitralności w edukacji literackiej.

Przykłady i analiza konkretnych lektur

Aby lepiej zrozumieć specyfikę kanonu lektur z 2017 roku, warto przyjrzeć się konkretnym przykładom dzieł, które budziły szczególne emocje i kontrowersje. Można tutaj wymienić zarówno tytuły, które zostały wprowadzone do kanonu, jak i te, które z niego usunięto lub przesunięto na listę lektur uzupełniających.

Nowe propozycje:

Często włączano do kanonu literaturę współczesną, traktującą o problemach dojrzewania, tożsamości, czy relacji międzyludzkich. Przykładowo, proza młodzieżowa, która odnosi się do konkretnych problemów dzisiejszej młodzieży, takich jak cyberprzemoc, depresja, zaburzenia odżywiania, zyskiwała na znaczeniu. Wprowadzenie takich dzieł miało na celu zwiększenie zainteresowania czytelnictwem wśród uczniów i pokazanie im, że literatura może być bliska ich życiu.

Lektury usunięte lub przesunięte:

Z drugiej strony, rezygnacja z niektórych klasycznych dzieł, takich jak obszernych fragmentów epopei, czy utworów o mocno zdefiniowanym kontekście historycznym, budziło protesty. Część nauczycieli argumentowała, że lektury te, mimo trudniejszego języka, kształtują wrażliwość estetyczną uczniów i wprowadzają ich w świat uniwersalnych wartości. Usunięcie ich z kanonu miało, ich zdaniem, negatywny wpływ na poziom edukacji.

Wpływ kanonu na rozwój czytelnictwa i kompetencji kulturowych

Kanon lektur szkolnych odgrywa istotną rolę w kształtowaniu postaw czytelniczych i kompetencji kulturowych uczniów. Wybór lektur może zarówno zachęcić do czytania, jak i zniechęcić do niego na długie lata. Kluczem jest znalezienie równowagi pomiędzy klasyką a literaturą współczesną, pomiędzy dziełami ambitnymi a przystępnymi językowo.

Zalety kanonu:

Dobrze skonstruowany kanon lektur może wprowadzić uczniów w świat literatury, zapoznać ich z różnymi gatunkami i epokami literackimi, rozwijać ich wrażliwość estetyczną i umiejętność krytycznego myślenia. Może również pomóc w zrozumieniu historii i kultury narodowej, kształtować postawy patriotyczne i społeczne.

Ponadto, kanon lektur może stanowić punkt odniesienia dla dalszej edukacji i rozwoju osobistego. Dzięki lekturze obowiązkowych dzieł, uczniowie zyskują wspólną bazę wiedzy i umiejętności, która ułatwia im uczestnictwo w życiu kulturalnym i społecznym.

Wady kanonu:

Zbyt sztywny i niezmienny kanon lektur może prowadzić do zniechęcenia do czytania. Uczniowie, którzy nie odnajdują w obowiązkowych lekturach nic interesującego, mogą stracić motywację do czytania i zacząć traktować literaturę jako przykry obowiązek.

Ponadto, kanon lektur może utrwalać stereotypy i pomijać ważne głosy i perspektywy. Jeśli w spisie lektur brakuje dzieł autorów pochodzących z mniejszości etnicznych, kulturowych lub seksualnych, uczniowie mogą nie otrzymać pełnego obrazu świata i mieć trudności z zrozumieniem i akceptacją różnorodności.

Rola nauczyciela i metody nauczania

Skuteczność kanonu lektur zależy w dużej mierze od roli nauczyciela i stosowanych metod nauczania. Nauczyciel powinien być przewodnikiem po świecie literatury, inspirującym uczniów do czytania, zachęcającym do dyskusji i pomagającym w interpretacji tekstów.

Aktywne metody nauczania:

Zamiast ograniczać się do wykładów i testów, nauczyciele powinni stosować aktywne metody nauczania, takie jak dyskusje, debaty, projekty badawcze, prezentacje multimedialne, inscenizacje teatralne czy pisanie recenzji. Metody te angażują uczniów w proces uczenia się, pobudzają ich kreatywność i rozwijają umiejętność pracy w zespole.

Ważne jest również, aby nauczyciele dostosowywali metody nauczania do indywidualnych potrzeb i możliwości uczniów. Uczniowie o różnych stylach uczenia się, zainteresowaniach i doświadczeniach mogą potrzebować różnych form wsparcia i pomocy w zrozumieniu i interpretacji tekstów.

Współpraca z rodzicami i bibliotekami:

Edukacja literacka to proces, który nie kończy się na lekcjach w szkole. Ważna jest współpraca z rodzicami, którzy mogą zachęcać dzieci do czytania, czytać im na głos i rozmawiać z nimi o książkach. Istotna jest również współpraca z bibliotekami, które oferują bogaty wybór książek i programów edukacyjnych dla dzieci i młodzieży.

Podsumowanie i wnioski

Kanon lektur szkolnych z 2017 roku, podobnie jak każdy inny kanon, jest konstruktem społecznym, który podlega ciągłym zmianom i interpretacjom. Jego celem jest kształtowanie postaw czytelniczych i kompetencji kulturowych uczniów, ale jego skuteczność zależy od wielu czynników, takich jak wybór lektur, metody nauczania, rola nauczyciela i współpraca z rodzicami i bibliotekami.

Kluczem do sukcesu jest znalezienie równowagi pomiędzy klasyką a literaturą współczesną, pomiędzy dziełami ambitnymi a przystępnymi językowo, pomiędzy lekturami obowiązkowymi a uzupełniającymi. Ważne jest również, aby kanon lektur był otwarty na zmiany i uwzględniał różnorodność kulturową i perspektywy światopoglądowe.

Dalsza dyskusja na temat kanonu lektur jest niezbędna, aby edukacja literacka była jak najbardziej efektywna i odpowiadała na potrzeby współczesnego społeczeństwa. Zachęcam wszystkich nauczycieli, rodziców, literaturoznawców i uczniów do aktywnego udziału w tej dyskusji i do dzielenia się swoimi pomysłami i spostrzeżeniami.