Język Polski Klasa 5 Sprawdzian Gwo Czasowniki

Zatem, czym są te tajemnicze "czasowniki", które tak często pojawiają się na sprawdzianach z języka polskiego w 5 klasie, zwłaszcza tych od wydawnictwa GWO? Spokojnie, rozłożymy to na czynniki pierwsze! Czasownik to po prostu część mowy, która opisuje czynność, stan lub proces.

Mówiąc prościej, czasownik odpowiada na pytania: co robi?, co się dzieje?, w jakim jest stanie?

Przykłady:

• biegać (czynność) – Piotr biega po parku.
• myśleć (czynność umysłowa) – Ania myśli o wakacjach.
• spać (stan) – Dziecko śpi spokojnie.
• czerwienieć (proces) – Liście czerwienieją jesienią.

Dlaczego czasowniki są ważne? Bez nich nie da się zbudować poprawnego zdania! One są sercem każdej wypowiedzi.

Odmieniaj przez osoby i liczby!

Czasowniki odmieniają się przez osoby i liczby. To kluczowa umiejętność, którą musisz opanować, żeby dobrze napisać sprawdzian!

Liczba pojedyncza:

• Ja piszę
• Ty piszesz
• On/Ona/Ono pisze

Liczba mnoga:

• My piszemy
• Wy piszecie
• Oni/One piszą

Zauważ, jak zmienia się końcówka czasownika "pisać" w zależności od osoby i liczby. To właśnie odmiana!

Krok po kroku: Jak poprawnie odmieniać czasowniki?

1. Określ osobę i liczbę. Kto wykonuje czynność? (Ja, ty, on, ona, ono, my, wy, oni, one)
2. Znajdź bezokolicznik. Bezokolicznik to forma podstawowa czasownika (np. pisać, czytać, biegać).
3. Odetnij końcówkę bezokolicznika. Najczęściej to "-ć".
4. Dodaj odpowiednią końcówkę. To zależy od osoby i liczby.

Przykład: Czasownik "czytać"

• Ja (osoba i liczba)
• czytać (bezokolicznik)
• czyta- (odcięta końcówka)
• czytam (dodana końcówka dla "ja")

Gotowe! Odmieniłeś czasownik "czytać" w pierwszej osobie liczby pojedynczej: "Ja czytam".

Czasy czasowników

Czasowniki występują w różnych czasach. Najważniejsze, które musisz znać na sprawdzian z 5 klasy, to:

• Czas przeszły: Opisuje czynności, które już się wydarzyły. (np. Napisałem list wczoraj.)
• Czas teraźniejszy: Opisuje czynności, które dzieją się w tej chwili. (np. Piszę list teraz.)
• Czas przyszły: Opisuje czynności, które dopiero się wydarzą. (np. Napiszę list jutro.)

Jak rozpoznać czas czasownika?

Zwróć uwagę na końcówkę czasownika i słowa pomocnicze!

Czas przeszły: Często ma końcówki "-łem", "-łam", "-liśmy", "-łyśmy" (np. Czytałem, Czytałam)

Czas teraźniejszy: Końcówki zależą od osoby i liczby, ale opisują czynność trwającą. (np. Czytam, Czytasz)

Czas przyszły: Często używa słowa "będę" lub formy prostej czasownika. (np. Będę czytał, Przeczytam)

Aspekt czasownika: Dokonany i Niedokonany

Aspekt to kolejna ważna cecha czasownika. Mamy dwa aspekty:

• Dokonany: Czynność zakończona, wykonana. Odpowiada na pytanie: Co zrobiłem/zrobię? (np. Napisałem, Przeczytałem)
• Niedokonany: Czynność trwa lub jest powtarzana. Odpowiada na pytanie: Co robiłem/robię/będę robił? (np. Pisałem, Czytałem)

Przykłady:

• Dokonany: Namalowałem obraz. (Obraz jest już namalowany.)
• Niedokonany: Malowałem obraz. (Proces malowania trwał lub trwa.)

Często można utworzyć czasownik dokonany od niedokonanego, dodając przedrostek (np. pisać -> napisać).

Podsumowanie: Pamiętaj o odmianie przez osoby i liczby, rozpoznawaniu czasów i aspektów czasownika. Ćwicz regularnie, a sprawdzian z czasowników nie będzie Ci straszny! Powodzenia!