Germaine Dulac The Seashell And The Clergyman

Drodzy nauczyciele i edukatorzy sztuki filmowej!

Przygotowując lekcję na temat filmu eksperymentalnego, trudno pominąć postać Germaine Dulac i jej kontrowersyjne dzieło, "Muszla i klecha" (La Coquille et le Clergyman) z 1928 roku. Film ten, często uznawany za jeden z pierwszych filmów surrealistycznych, stanowi doskonały punkt wyjścia do dyskusji o awangardzie filmowej, języku kina, interpretacji i roli podświadomości w sztuce. W tym artykule postaramy się przybliżyć Państwu ten fascynujący, choć wymagający film, oferując wskazówki, jak efektywnie omówić go z uczniami i studentami.

Zarys tematu: "Muszla i klecha" w kontekście

"Muszla i klecha" to film niemy, trwający około 30 minut, powstały na podstawie scenariusza Antonina Artauda, znanego twórcy teatru okrucieństwa. Fabuła filmu jest celowo niejasna, pełna onirycznych wizji i symbolicznych obrazów. Opowiada o pożądaniu, frustracji seksualnej i opresji, skupiając się na relacji między tytułowym klechą a oficerem, którego pożąda kobieta. Użycie muszli jako symbolu jest kluczowe, a cała narracja odrzuca tradycyjne zasady chronologii i przyczynowo-skutkowości.

Kluczowe aspekty, które warto podkreślić:

Surrealizm: Wyjaśnijcie, czym jest surrealizm jako kierunek artystyczny. Zwróćcie uwagę na jego założenia, takie jak odrzucenie logiki, fascynacja snem, podświadomością i automatyzmem. Pokażcie inne przykłady dzieł surrealistycznych (malarstwo Salvadora Dali, poezja André Bretona), aby uczniowie mogli lepiej zrozumieć kontekst.
Film eksperymentalny: Podkreślcie, że "Muszla i klecha" łamie konwencje narracyjne typowe dla kina komercyjnego. Film ten bada granice języka filmowego, wykorzystując montaż, zdjęcia i symbolikę do wyrażenia emocji i idei w sposób niebezpośredni.
Rola Germaine Dulac: Wiele osób skupia się na scenariuszu Artauda, ale to Dulac była reżyserką i to ona odpowiadała za wizualną stronę filmu. Podkreślcie jej wkład w kształtowanie nowatorskiego języka filmowego.
Subiektywizm: Film jest opowiadany z punktu widzenia podświadomości. Nie ma tu obiektywnej prawdy. Wszystko, co widzimy, jest przefiltrowane przez emocje i pragnienia bohaterów.

Jak omówić "Muszlę i klechę" w klasie?

Oto kilka praktycznych wskazówek, które mogą pomóc w przygotowaniu lekcji:

Przygotowanie: Uprzedźcie uczniów, że będą oglądać film trudny i wymagający. Wyjaśnijcie, że nie chodzi o zrozumienie "fabuły" w tradycyjnym sensie, ale o odczuwanie emocji i interpretowanie symboli.
Fragmenty: Zamiast pokazywać cały film, rozważcie wyświetlenie wybranych fragmentów, które najlepiej ilustrują kluczowe aspekty (np. sekwencje z muszlami, sceny przemocy, surrealistyczne obrazy).
Praca w grupach: Podzielcie uczniów na grupy i poproście, aby każda grupa skupiła się na innym aspekcie filmu (np. symbolika muszli, rola klechy, przedstawienie kobiety, użycie montażu). Następnie poproście grupy o zaprezentowanie swoich interpretacji.
Dyskusja: Po projekcji filmu zachęćcie uczniów do dyskusji. Pytajcie o ich wrażenia, emocje i interpretacje. Starajcie się unikać narzucania jednej "prawidłowej" interpretacji. Pamiętajcie, że w przypadku filmu surrealistycznego interpretacja jest bardzo subiektywna.
Zastosowanie ćwiczeń kreatywnych: Zaproponujcie uczniom napisanie własnego scenariusza surrealistycznego filmu, narysowanie obrazu inspirowanego filmem lub stworzenie kolażu z wycinków z gazet, który oddaje atmosferę filmu.

Typowe nieporozumienia i jak im zapobiegać

Podczas omawiania "Muszli i klechy" często pojawiają się pewne nieporozumienia. Ważne jest, aby być na nie przygotowanym i aktywnie im zapobiegać:

"Film nie ma sensu": Wyjaśnijcie, że brak linearnej fabuły nie oznacza, że film jest pozbawiony sensu. Sens ten leży w warstwie symbolicznej, emocjonalnej i podświadomej. Zachęćcie uczniów do poszukiwania własnych interpretacji.
Skupianie się wyłącznie na Artaud: Choć scenariusz Artauda jest ważny, nie zapominajcie o roli Dulac jako reżyserki. Podkreślcie jej wkład w wizualną stronę filmu i jej eksperymenty z językiem filmowym. Często pomija się fakt, że konflikt między Dulac i Artaud podczas produkcji znacząco wpłynął na ostateczny kształt filmu.
Dosłowne interpretacje symboli: Unikajcie dosłownych interpretacji symboli. Zaznaczcie, że symbole w filmie surrealistycznym są często wieloznaczne i podlegają indywidualnej interpretacji.
Oczekiwanie jasnych odpowiedzi: Film ten prowokuje pytania, a nie daje odpowiedzi. Uczniowie mogą czuć się sfrustrowani brakiem jasnych rozwiązań. Wyjaśnijcie, że celem nie jest znalezienie "prawdziwego" znaczenia filmu, ale doświadczenie go i zastanowienie się nad jego przesłaniem.

Jak uczynić temat bardziej angażującym?

Aby lekcja o "Muszli i klecha" była dla uczniów bardziej angażująca, można zastosować następujące techniki:

Wykorzystanie muzyki: Pokażcie film z różnymi ścieżkami dźwiękowymi (np. muzyką klasyczną, muzyką elektroniczną, muzyką eksperymentalną). Porozmawiajcie o tym, jak muzyka wpływa na odbiór filmu.
Analiza porównawcza: Porównajcie "Muszlę i klechę" z innymi filmami eksperymentalnymi lub surrealistycznymi (np. "Psem andaluzyjskim" Luisa Buñuela i Salvadora Dali). Zwróćcie uwagę na podobieństwa i różnice w języku filmowym i tematyce.
Wykorzystanie mediów społecznościowych: Poproście uczniów, aby stworzyli memy, krótkie filmiki lub infografiki inspirowane filmem i opublikowali je w mediach społecznościowych z odpowiednim hashtagiem.
Zaproszenie gościa: Jeśli macie taką możliwość, zaproscie na lekcję filmoznawcę, historyka sztuki lub artystę, który zajmuje się filmem eksperymentalnym. Gość może podzielić się swoją wiedzą i doświadczeniem z uczniami.
Stworzenie własnej wystawy: Uczniowie mogą stworzyć wystawę plakatów, rysunków, kolaży lub innych dzieł sztuki inspirowanych filmem. Wystawa może być prezentowana w szkole lub w lokalnym domu kultury.

"Muszla i klecha" to film, który z pewnością nie pozostawi uczniów obojętnymi. Pomimo jego trudności, może być on doskonałym narzędziem do rozwijania krytycznego myślenia, kreatywności i wrażliwości artystycznej. Pamiętajcie, że kluczem do sukcesu jest odpowiednie przygotowanie uczniów i stworzenie atmosfery otwartej na różnorodne interpretacje.

Życzymy Państwu inspirujących lekcji!