Dzieje Starożytnej Grecji Sprawdzian Liceum

Hej licealiści! Zbliża się sprawdzian z Dziejów Starożytnej Grecji? Bez paniki! Przygotowałem dla Was ten krótki przewodnik, który pomoże Wam usystematyzować wiedzę i podejść do egzaminu z pewnością siebie. Traktujcie to jako powtórkę najważniejszych zagadnień, a nie jako wyczerpujące kompendium. Powodzenia!

Okres Archaiczny (VIII-VI wiek p.n.e.)

Ten okres to fundament dla całej greckiej cywilizacji. To wtedy powstają charakterystyczne elementy, które będziemy obserwować w późniejszych epokach.

Polis: Miasto-Państwo

Najważniejszym elementem w okresie archaicznym jest powstanie polis (liczba mnoga: poleis) – miast-państw. Pamiętajcie, że polis to nie tylko miasto, ale również otaczające go tereny wiejskie. Każde polis było niezależne politycznie i ekonomicznie. Charakteryzowało je:

• Autonomia: Samostanowienie i własne prawa.
• Autarkia: Samowystarczalność gospodarcza.
• Własna armia i system prawny.
• Akropol: Najwyższa część miasta, często z świątyniami.
• Agora: Centralny plac, miejsce spotkań i handlu.

Do najważniejszych polis należały Ateny i Sparta, o których za chwilę powiemy więcej.

Wielka Kolonizacja

W VIII-VI wieku p.n.e. Grecja doświadczyła Wielkiej Kolonizacji. Co to oznaczało? Zakładanie osad na obszarach śródziemnomorskich i czarnomorskich. Przyczyny Wielkiej Kolonizacji:

• Przeludnienie w Grecji.
• Poszukiwanie nowych ziem uprawnych.
• Rozwój handlu.
• Konflikty polityczne w poszczególnych polis.

Skutki Wielkiej Kolonizacji:

• Rozwój gospodarczy Grecji.
• Rozprzestrzenianie się kultury greckiej.
• Powstanie nowych miast i państw.

Sparta: Państwo Militarne

Sparta to doskonały przykład polis o specyficznej strukturze. Charakterystyczne cechy:

• Ustrój polityczny: Diarchia (władza dwóch królów), Geruzja (rada starszych), Apella (zgromadzenie ludowe), Eforowie (urzędnicy).
• Społeczeństwo: Spartiaci (pełnoprawni obywatele), Periojkowie (ludność wolna, ale bez praw politycznych), Heloci (niewolnicy).
• Wychowanie spartańskie: Agoge – surowe wychowanie wojskowe od najmłodszych lat.
• Nacisk na siłę militarną i dyscyplinę.

Ateny: Demokracja

Ateny to przeciwieństwo Sparty. Dążono tutaj do demokracji, choć proces ten był długi i skomplikowany. Ważne etapy rozwoju demokracji ateńskiej:

• Reformy Drakona: Spisanie prawa, aby ograniczyć samowolę arystokracji.
• Reformy Solona: Podział społeczeństwa na klasy majątkowe, zniesienie niewoli za długi.
• Reformy Klejstenesa: Podział Attyki na demy, powstanie Rady Pięciuset.

Pamiętajcie, że demokracja ateńska nie była idealna. Prawa polityczne mieli tylko wolni mężczyźni, obywatele Aten.

Okres Klasyczny (V-IV wiek p.n.e.)

To czas rozkwitu kultury i potęgi Grecji, ale także wojen i konfliktów.

Wojny Grecko-Perskie (499-449 p.n.e.)

Przyczyny wojen grecko-perskich:

• Ekspansja Persji w kierunku Europy.
• Powstanie Jońskie (499-494 p.n.e.) i pomoc Greków dla powstańców.

Najważniejsze bitwy:

• Bitwa pod Maratonem (490 p.n.e.): Zwycięstwo Ateńczyków pod dowództwem Miltiadesa.
• Bitwa pod Termopilami (480 p.n.e.): Heroiczna obrona Spartan pod dowództwem Leonidasa.
• Bitwa morska pod Salaminą (480 p.n.e.): Zwycięstwo floty greckiej.
• Bitwa pod Platejami (479 p.n.e.): Ostateczne zwycięstwo Greków.

Skutki wojen grecko-perskich:

• Obrona niezależności Grecji.
• Wzrost znaczenia Aten.
• Powstanie Związku Morskiego.

Związek Morski i Hegemonia Aten

Po wojnach perskich Ateny, dzięki swojej flocie, stanęły na czele Związku Morskiego. Początkowo sojusz miał na celu obronę przed Persją, ale z czasem Ateny zaczęły wykorzystywać go do umacniania swojej pozycji i bogactwa. To doprowadziło do konfliktu ze Spartą.

Wojna Peloponeska (431-404 p.n.e.)

Wojna peloponeska toczyła się między Atenami (i ich sojusznikami) a Spartą (i jej sojusznikami). Przyczyny:

• Rywalizacja Aten i Sparty o hegemonię w Grecji.
• Konflikt interesów gospodarczych.
• Różnice ustrojowe (demokracja vs. oligarchia).

Wojna zakończyła się zwycięstwem Sparty. Skutki:

• Osłabienie Grecji.
• Utrata hegemoni przez Ateny.
• Chaos polityczny.

Kultura Grecji Klasycznej

To okres rozkwitu filozofii (Sokrates, Platon, Arystoteles), dramatu (Sofokles, Eurypides, Ajschylos), historii (Herodot, Tukidydes), rzeźby (Fidiasz, Myron, Poliklet) i architektury (Partenon).

Okres Hellenistyczny (IV-I wiek p.n.e.)

Podboje Aleksandra Wielkiego (336-323 p.n.e.)

Aleksander Wielki (król Macedonii) podbił ogromne terytoria, od Grecji po Indie. Jego imperium rozpadło się po jego śmierci, ale kultura grecka rozprzestrzeniła się na Wschód.

Kultura Hellenistyczna

Połączenie kultury greckiej z kulturami Wschodu. Powstały nowe ośrodki kulturalne, takie jak Aleksandria w Egipcie. Rozwinęły się nauki ścisłe, zwłaszcza matematyka (Euklides, Archimedes) i astronomia.

Podsumowanie

Pamiętajcie o najważniejszych punktach:

• Okresy historii Grecji: Archaiczny, Klasyczny, Hellenistyczny.
• Powstanie polis i Wielka Kolonizacja.
• Różnice między Spartą a Atenami.
• Wojny grecko-perskie i ich znaczenie.
• Wojna peloponeska i jej konsekwencje.
• Podboje Aleksandra Wielkiego i kultura hellenistyczna.
• Znani filozofowie, pisarze, rzeźbiarze i architekci.

Uczcie się regularnie, róbcie notatki i rozwiązujcie zadania. Powtórzcie daty i nazwiska, ale przede wszystkim starajcie się zrozumieć procesy historyczne. Powodzenia na sprawdzianie! Wierzę w Was!