Dyktando Pisownia Trudnych Form Rzeczowników I Przymiotników

Dzień dobry wszystkim! Dziś zajmiemy się dyktandem, a konkretnie pułapkami, które czyhają na nas w trudnych formach rzeczowników i przymiotników. Nie martwcie się, rozłożymy to na czynniki pierwsze!

Zacznijmy od rzeczowników. One potrafią być naprawdę podstępne!

Rzeczowniki zakończone na -ia, -ii, -i

To jest chyba najczęstsza przyczyna błędów. Kiedy piszemy "-ia", "-ii", a kiedy "-i"? To proste! Spójrzcie na to:

• "-ia" piszemy, gdy przed "ia" stoi spółgłoska. Na przykład:

  • historia (histor-ia)
  • filozofia (filozofi-a)
  • geografia (geografi-a)
  • chemia (chemi-a)

• "-ii" piszemy, gdy przed "ii" stoi samogłoska. Na przykład:

  • Rosji (Ros-ji)
  • Afryki (Afry-ki)
  • energii (energi-i)
  • unii (uni-i)

Pamiętajcie jednak, że w mianowniku liczby pojedynczej piszemy "-ia", a w dopełniaczu liczby pojedynczej "-ii", jeśli temat rzeczownika kończy się na "-i".

• "-i" piszemy w przypadkach zależnych, gdy rzeczownik w mianowniku liczby pojedynczej kończy się na "-a" i oznacza imię, nazwisko lub rzeczownik pospolity, który ma więcej niż jedną sylabę, a ostatnia sylaba to "-ia". Na przykład:
  • Maria (Marii)
  • Zofia (Zofii)
  • emalia (emalii)
  • poezja (poezji)

Jednak! Jeśli rzeczownik w mianowniku liczby pojedynczej kończy się na "-a" i jest jednosylabowy, to w dopełniaczu liczby pojedynczej piszemy "-i".

• Łza (łzy)
• Gra (gry)

Rzeczowniki zakończone na -ów

Kolejna trudność. Kiedy pisać "-ów", a kiedy "-u"? Otóż "-ów" piszemy zazwyczaj w dopełniaczu liczby mnogiej rzeczowników męskich.

• Dom (domów)
• Samochód (samochodów)
• Komputer (komputerów)
• Książka (książek) - uwaga, to wyjątek, bo "książka" jest rodzaju żeńskiego, a mimo to ma "-ek" w dopełniaczu liczby mnogiej.
• Jabłko (jabłek) - podobnie jak wyżej.

Pamiętajcie jednak, że nie zawsze dopełniacz liczby mnogiej kończy się na "-ów". Czasem mamy do czynienia z "-i", "-y", "-e", "-a" lub brakiem końcówki.

• Pan (panów)
• Gość (gości)
• Nóż (noży)
• Uczeń (uczniów)
• Oko (oczu)
• Dziecko (dzieci)
• Drzwi (drzwi)

Dużo zależy od oboczności w temacie.

Rzeczowniki z "rz" i "ż"

To zmora wszystkich piszących! Kiedy pisać "rz", a kiedy "ż"?

• "Ż" piszemy, gdy wymienia się na "g", "z", "s", "dz", "h" w innych formach tego samego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych.

  • książka – księga (ż wymienia się na g)
  • mrożę – mrozić (ż wymienia się na z)
  • niżej – niski (ż wymienia się na s)
  • grożę – grodzić (ż wymienia się na dz)

• "Rz" piszemy, gdy wymienia się na "r" w innych formach tego samego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych.

  • wierzyć – wiara (rz wymienia się na r)
  • morze – morski (rz wymienia się na r)

• "Rz" piszemy po spółgłoskach: p, b, t, d, k, g, ch, j, w.

  • praca
  • brzoza
  • trzy
  • drzewo
  • krzak
  • grzyb
  • chrząszcz
  • ujrzeć
  • wrzos

Oczywiście istnieją wyjątki od tych reguł, dlatego warto zapamiętywać pisownię problematycznych wyrazów. Dobrym sposobem jest częste pisanie i czytanie!

Przymiotniki i ich nieregularności

Przymiotniki też potrafią sprawić kłopoty. Szczególnie, jeśli chodzi o stopniowanie i odmianę.

Stopniowanie przymiotników

Pamiętajmy, że przymiotniki stopniujemy na trzy sposoby:

• Stopień równy: np. wysoki, ładny, mądry

• Stopień wyższy: tworzymy go dodając przedrostek "bardziej" lub końcówkę "-szy".

  • bardziej wysoki (lub wyższy)
  • bardziej ładny (lub ładniejszy)
  • bardziej mądry (lub mądrzejszy)

  Czasem, żeby utworzyć stopień wyższy, musimy zmienić temat słowotwórczy, na przykład:

  • dobry – lepszy
  • zły – gorszy
  • mały – mniejszy
  • duży – większy

• Stopień najwyższy: tworzymy go dodając przedrostek "naj-" do stopnia wyższego.

  • najbardziej wysoki (lub najwyższy)
  • najbardziej ładny (lub najładniejszy)
  • najbardziej mądry (lub najmądrzejszy)
  • najlepszy
  • najgorszy
  • najmniejszy
  • największy

Pamiętajcie, że nie wszystkie przymiotniki można stopniować. Na przykład przymiotniki oznaczające cechy absolutne (np. martwy, okrągły, drewniany) zazwyczaj nie podlegają stopniowaniu.

Odmiana przymiotników

Odmiana przymiotników zależy od rodzaju rzeczownika, który określają. Przymiotniki odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje. To oznacza, że musimy dopasować końcówkę przymiotnika do rzeczownika.

Spójrzmy na przykład:

• Rodzaj męski: dobry chłopak, dobrego chłopaka, dobremu chłopakowi, dobrego chłopaka, z dobrym chłopakiem, o dobrym chłopaku.
• Rodzaj żeński: dobra dziewczyna, dobrej dziewczyny, dobrej dziewczynie, dobrą dziewczynę, z dobrą dziewczyną, o dobrej dziewczynie.
• Rodzaj nijaki: dobre dziecko, dobrego dziecka, dobremu dziecku, dobre dziecko, z dobrym dzieckiem, o dobrym dziecku.

Pamiętajcie o tym, żeby zawsze zwracać uwagę na rodzaj rzeczownika!

Przymiotniki zakończone na -ski, -cki, -dzki

To kolejna grupa, która często sprawia kłopoty. Chodzi o to, czy pisać "-ski", "-cki", czy "-dzki". Tutaj warto posłużyć się prostą zasadą: patrzymy na literę, która stoi przed tą końcówką w temacie słowotwórczym.

• "-ski" piszemy po spółgłoskach innych niż "c" i "dz".

  • Warszawa – warszawski
  • Polska – polski
  • Gdańsk – gdański

• "-cki" piszemy po spółgłoskach "c", "k" i "g".

  • Kraków – krakowski
  • Płock – płocki
  • Czechy – czeski

• "-dzki" piszemy po spółgłoskach "d" i "h".

  • Grudziądz – grudziądzki
  • Hodh – hodzki

Pamiętajcie jednak, że istnieją wyjątki, np. "szwedzki" (od Szwecja).

Podsumowując, kluczem do sukcesu w dyktandach jest znajomość zasad ortografii i gramatyki, a także systematyczne ćwiczenia. Im więcej piszecie i czytacie, tym łatwiej będzie Wam zapamiętywać trudne formy rzeczowników i przymiotników. Nie zrażajcie się błędami, traktujcie je jako okazję do nauki. Powodzenia!