Czasowniki Dokonane I Niedokonane Sprawdzian Klasa 6

Gramatyczna gimnastyka – czasowniki dokonane i niedokonane w klasie szóstej.

Zaczynamy naszą przygodę z gramatyką, a konkretnie z czasownikami dokonanymi i niedokonanymi. To zagadnienie może na początku wydawać się skomplikowane, ale obiecuję, że krok po kroku, ćwiczenie po ćwiczeniu, opanujemy je do perfekcji. Dzisiaj skupimy się na tym, jak rozpoznać dany czasownik i jak go poprawnie użyć. Spróbujemy też przygotować się do sprawdzianu z tego tematu.

Rozróżnianie czasowników dokonanych i niedokonanych to klucz do sukcesu. Czasowniki niedokonane opisują czynności trwające, powtarzalne lub takie, których zakończenie nie jest istotne. Przykładem może być czasownik "czytać". Możemy czytać książkę przez godzinę, możemy czytać codziennie przed snem, a samo czytanie nie musi mieć określonego zakończenia. Inaczej jest z czasownikami dokonanymi. One opisują czynności zakończone, jednorazowe lub takie, gdzie nacisk kładziony jest na sam fakt wykonania czynności. Przykładem może być czasownik "przeczytać". Przeczytanie książki to czynność, która ma początek i koniec – po prostu skończyliśmy lekturę.

Spróbujmy przeanalizować kilka przykładów. "Pisać" to czasownik niedokonany. Możemy pisać list, pisać wypracowanie, pisać dyktando – czynność trwa, a jej ukończenie nie jest podkreślone. Natomiast "napisać" to czasownik dokonany. Napisaliśmy list, napisaliśmy wypracowanie, napisaliśmy dyktando – czynność została zakończona.

Kolejnym przykładem jest "oglądać". Oglądamy film, oglądamy telewizję, oglądamy wystawę – czynność trwa. "Obejrzeć" natomiast, to obejrzeć film, obejrzeć telewizję (konkretny program), obejrzeć wystawę (w całości) – czynność została zakończona.

Pamiętajmy, że często odróżnienie tych czasowników możliwe jest dzięki przedrostkom dodawanym do rdzenia czasownika. To bardzo pomocna wskazówka! Na przykład: "robić" (niedokonany) – "zrobić" (dokonany), "mówić" (niedokonany) – "powiedzieć" (dokonany), "szyć" (niedokonany) – "uszyć" (dokonany). Chociaż nie zawsze tak jest, bo mamy też czasowniki, które z natury są tylko dokonane lub tylko niedokonane.

Jak skutecznie przygotować się do sprawdzianu?

Przede wszystkim regularnie powtarzaj materiał. Nie zostawiaj nauki na ostatnią chwilę. Lepiej uczyć się po trochu każdego dnia, niż próbować wkuć wszystko na raz.

Rób ćwiczenia! To najlepszy sposób, żeby utrwalić wiedzę. W podręczniku znajdziesz na pewno wiele zadań, ale możesz też poszukać dodatkowych ćwiczeń w Internecie lub poprosić nauczyciela o dodatkowe materiały.

Analizuj zdania. Kiedy robisz ćwiczenia, nie tylko wpisuj odpowiedni czasownik, ale też zastanów się, dlaczego akurat ten, a nie inny. Pomyśl, czy czynność jest zakończona, czy trwa, czy jest powtarzalna.

Korzystaj z pomocy. Jeśli masz jakieś wątpliwości, nie wstydź się pytać! Zapytaj nauczyciela, rodziców, starszego rodzeństwa lub kolegów z klasy. Wspólna nauka może być bardzo efektywna.

Ucz się słówek. Zapamiętuj pary czasowników – dokonany i niedokonany. Stwórz sobie listę takich par i regularnie ją powtarzaj. Możesz nawet zrobić sobie fiszki z czasownikami na jednej stronie i ich formami dokonanymi/niedokonanymi na drugiej.

Ważnym aspektem jest również kontekst użycia czasownika. Czasem to właśnie kontekst zdania pomoże nam określić, czy dany czasownik powinien być dokonany, czy niedokonany. Rozważmy zdanie: "Codziennie czytam książkę przed snem." W tym przypadku używamy czasownika "czytam" (niedokonany), ponieważ czynność jest powtarzalna – odbywa się codziennie. Natomiast zdanie: "Wczoraj przeczytałem całą książkę." używa czasownika "przeczytałem" (dokonany), ponieważ czynność została zakończona w przeszłości.

Kolejny przykład: "Piekę ciasto." (niedokonany) oznacza, że w tej chwili zajmujemy się pieczeniem ciasta. "Upiekę ciasto." (dokonany) – obiecujemy, że w przyszłości ciasto upieczemy, a czynność ta zostanie zakończona.

Pamiętajmy także o czasie przyszłym. Czasowniki niedokonane w czasie przyszłym prostym tworzymy przez dodanie odpowiednich końcówek do formy bezokolicznika (np. będę pisać, będziesz pisać, będzie pisać). Czasowniki dokonane w czasie przyszłym prostym tworzą formę prostą (np. napiszę, napiszesz, napisze).

Ćwiczenia, ćwiczenia i jeszcze raz ćwiczenia!

Teraz przejdźmy do konkretnych ćwiczeń. Spróbujmy uzupełnić luki w zdaniach, wstawiając odpowiedni czasownik w formie dokonanej lub niedokonanej.

1. Mama codziennie _________ (gotować) obiad.
2. Wczoraj _________ (ugotować) pyszny rosół.
3. Kasia często _________ (pisać) listy do babci.
4. _________ (napisać) już trzy strony wypracowania.
5. Chętnie _________ (oglądać) filmy przyrodnicze.
6. Wczoraj _________ (obejrzeć) ciekawy dokument o zwierzętach.
7. Tata zawsze _________ (czytać) gazetę rano.
8. _________ (przeczytać) już wszystkie wiadomości z kraju i ze świata.
9. Dziewczynki _________ (rysować) kolorowe obrazki.
10. Właśnie _________ (narysować) portret swojego psa.

Odpowiedzi:

1. gotuje
2. ugotowała
3. pisze
4. Napisałem/Napisałam
5. oglądam
6. obejrzałem/obejrzałam
7. czyta
8. Przeczytał/Przeczytała
9. rysują
10. Narysowały/Narysował

Jak widzisz, w każdym zdaniu kontekst podpowiada, czy potrzebujemy czasownika opisującego czynność trwającą, czy zakończoną.

Kolejne ćwiczenie: Określ, czy podane czasowniki są dokonane, czy niedokonane.

1. Zobaczyć
2. Widzieć
3. Kupować
4. Kupić
5. Myśleć
6. Pomyśleć
7. Robić
8. Zrobić
9. Wychodzić
10. Wyjść

Odpowiedzi:

1. Dokonany
2. Niedokonany
3. Niedokonany
4. Dokonany
5. Niedokonany
6. Dokonany
7. Niedokonany
8. Dokonany
9. Niedokonany
10. Dokonany

Dodatkowe wskazówki i triki.

Pamiętaj, że czasowniki dokonane często (ale nie zawsze!) odpowiadają na pytanie "co zrobił/a?". Czasowniki niedokonane zaś, na pytanie "co robi/robił/będzie robić?".

Zwracaj uwagę na przedrostki. Przedrostki takie jak "z-", "u-", "wy-", "na-", "po-" często wskazują na czasowniki dokonane.

Nie bój się pytać! Jeśli masz wątpliwości, zapytaj nauczyciela, rodziców, kolegów z klasy. Wspólna nauka to świetny sposób na utrwalenie wiedzy.

Pamiętaj, żeby się wyspać przed sprawdzianem i zjeść porządne śniadanie. Dobrze wypoczęty i najedzony umysł pracuje o wiele lepiej.

Na koniec – nie stresuj się! Stres potrafi zablokować myślenie. Podejdź do sprawdzianu na spokojnie i z ufnością we własne umiejętności. Przecież solidnie się przygotowywałeś! Powodzenia!