Czasowniki Dokonane I Niedokonane ćwiczenia Klasa 5

Dzień dobry wszystkim uczniom klasy 5! Dzisiaj zajmiemy się ćwiczeniami z czasowników dokonanych i niedokonanych. To może wydawać się trudne, ale postaram się wyjaśnić wszystko jak najprościej. Przygotujcie długopisy i zeszyty, zaczynamy!

Zacznijmy od kilku podstawowych ćwiczeń, żeby rozgrzać umysły. Popatrzcie na te zdania i spróbujcie określić, czy użyty czasownik jest dokonany, czy niedokonany.

1. Mama gotowała obiad.
2. Tata przeczytał gazetę.
3. Dzieci bawiły się w parku.
4. Babcia upiekła ciasto.
5. Pies szczekał na listonosza.

W pierwszym zdaniu mamy czasownik "gotowała". Czy widzimy tutaj jakiś koniec czynności? Czy obiad został już ugotowany? Niekoniecznie. Mama mogła gotować go przez dłuższy czas. Dlatego "gotowała" to czasownik niedokonany.

W drugim zdaniu mamy "przeczytał". Czy tata wciąż czyta gazetę? Nie, czynność została zakończona. Gazeta została przeczytana. Zatem "przeczytał" to czasownik dokonany.

W trzecim zdaniu mamy "bawiły się". Czy dzieci skończyły się bawić? Tego nie wiemy. Mogą bawić się nadal. "Bawiły się" to czasownik niedokonany.

W czwartym zdaniu mamy "upiekła". Czy ciasto jest już upieczone? Tak, babcia zakończyła pieczenie. "Upiekła" to czasownik dokonany.

W piątym zdaniu mamy "szczekał". Czy pies przestał szczekać? Nie wiemy, mógł szczekać przez jakiś czas. "Szczekał" to czasownik niedokonany.

Teraz spróbujmy zamienić czasowniki w zdaniach z niedokonanych na dokonane i odwrotnie. To pomoże nam lepiej zrozumieć różnicę.

1. Mama gotowała obiad. (niedokonany) -> Mama ugotowała obiad. (dokonany)
2. Tata przeczytał gazetę. (dokonany) -> Tata czytał gazetę. (niedokonany)
3. Dzieci bawiły się w parku. (niedokonany) -> Dzieci pobawiły się w parku. (dokonany)
4. Babcia upiekła ciasto. (dokonany) -> Babcia piekła ciasto. (niedokonany)
5. Pies szczekał na listonosza. (niedokonany) -> Pies poszczekał na listonosza. (dokonany)

Widzicie, jak zmienia się sens zdania, kiedy zmieniamy czasownik? W zdaniach z czasownikami dokonanymi widzimy, że czynność została zakończona. W zdaniach z czasownikami niedokonanymi widzimy, że czynność trwała lub trwała w przeszłości, ale niekoniecznie się zakończyła.

Ćwiczenia z Przedrostkami

Często możemy rozpoznać czasownik dokonany po tym, że ma przedrostek. Przedrostki to takie małe słówka, które dodajemy na początku czasownika, na przykład "do-", "na-", "za-", "po-", "prze-", "u-", "wy-". Spójrzmy na kilka przykładów:

• Pisać (niedokonany) -> Napisać (dokonany)
• Czytać (niedokonany) -> Przeczytać (dokonany)
• Robić (niedokonany) -> Zrobić (dokonany)
• Gotować (niedokonany) -> Ugotować (dokonany)
• Kupować (niedokonany) -> Kupić (dokonany)

Czasami jednak przedrostek nie wystarczy, żeby czasownik stał się dokonany. Musimy też zwrócić uwagę na kontekst zdania.

Sprawdźmy to na przykładach:

1. Chłopiec rysował obrazek.
2. Chłopiec narysował obrazek.

W pierwszym zdaniu "rysował" to czasownik niedokonany. Chłopiec mógł rysować obrazek przez jakiś czas, ale nie wiemy, czy go skończył. W drugim zdaniu "narysował" to czasownik dokonany. Chłopiec skończył rysować obrazek.

Teraz spróbujcie sami:

1. Dziewczynka śpiewała piosenkę.
2. Dziewczynka zaśpiewała piosenkę.

Które zdanie opisuje czynność zakończoną? Oczywiście drugie! "Zaśpiewała" to czasownik dokonany.

Ćwiczenie: Uzupełnij zdania odpowiednimi formami czasowników (dokonanymi lub niedokonanymi).

1. Codziennie rano ____________ (pić) herbatę. (niedokonany)
2. Wczoraj ____________ (pić) dwie szklanki herbaty. (dokonany)
3. Mama często ____________ (czytać) mi bajki na dobranoc. (niedokonany)
4. Wczoraj mama ____________ (czytać) mi bardzo ciekawą bajkę. (dokonany)
5. On zawsze ____________ (pisać) starannie zadania domowe. (niedokonany)
6. Wczoraj on ____________ (pisać) zadanie bardzo szybko. (dokonany)
7. Dzieci chętnie ____________ (oglądać) bajki w telewizji. (niedokonany)
8. Wczoraj dzieci ____________ (oglądać) nową bajkę. (dokonany)
9. Tata lubi ____________ (gotować) obiady w weekend. (niedokonany)
10. Wczoraj tata ____________ (gotować) pyszny obiad. (dokonany)

Odpowiedzi:

1. piję
2. wypiłam
3. czyta
4. przeczytała
5. pisze
6. napisał
7. oglądają
8. obejrzały
9. gotować
10. ugotował

Spróbujmy teraz z bardziej skomplikowanymi zdaniami. Pamiętajcie, żeby patrzeć na kontekst!

1. Kasia ____________ (pisać) list do babci przez godzinę. (niedokonany)
2. Kasia ____________ (pisać) list do babci i go wysłała. (dokonany)
3. Piotrek ____________ (budować) zamek z piasku przez całe popołudnie. (niedokonany)
4. Piotrek ____________ (budować) piękny zamek z piasku. (dokonany)
5. Ania ____________ (słuchać) muzyki, kiedy usłyszała dzwonek do drzwi. (niedokonany)
6. Ania ____________ (słuchać) nowej płyty z ciekawością. (dokonany)
7. Tata ____________ (naprawiać) samochód przez cały dzień. (niedokonany)
8. Tata ____________ (naprawiać) samochód i teraz działa jak nowy. (dokonany)
9. Mama ____________ (piec) ciasto na urodziny Tomka. (niedokonany)
10. Mama ____________ (upiec) pyszne ciasto na urodziny Tomka. (dokonany)

Odpowiedzi:

1. pisała
2. napisała
3. budował
4. zbudował
5. słuchała
6. odsłuchała
7. naprawiał
8. naprawił
9. piekła
10. upiekła

Teraz jeszcze jedno ćwiczenie, tym razem bardziej kreatywne. Napiszcie krótkie opowiadanie (około 5 zdań), używając zarówno czasowników dokonanych, jak i niedokonanych. Spróbujcie użyć czasowników z przedrostkami.

Na przykład:

"Wczoraj rano Zosia wstała bardzo wcześnie. Ubrała się szybko i zjadła śniadanie. Potem wyszła na spacer do parku. W parku bawiła się z psem. Po powrocie do domu odrobiła lekcje."

W tym krótkim opowiadaniu mamy kilka czasowników dokonanych ("wstała", "ubrała się", "zjadła", "odrobiła") i kilka niedokonanych ("bawiła się").

Pamiętajcie, że kluczem do zrozumienia różnicy między czasownikami dokonanymi i niedokonanymi jest zwracanie uwagi na to, czy czynność została zakończona, czy trwała przez jakiś czas. Patrzcie na przedrostki, ale przede wszystkim na kontekst zdania.

Na koniec, mam nadzieję, że te ćwiczenia pomogły Wam lepiej zrozumieć czasowniki dokonane i niedokonane. Pamiętajcie, że praktyka czyni mistrza! Im więcej będziecie ćwiczyć, tym łatwiej będzie Wam rozpoznawać i używać tych czasowników. Powodzenia!