Biologia Klasa 5 Tkanki I Organy Roślinne Sprawdzian

Hej dzieciaki! Widzę, że przygotowujecie się do sprawdzianu z biologii o tkankach i organach roślinnych. Super! To ważny temat, bo dzięki niemu dowiecie się, jak zbudowane są rośliny, które widzicie wokół siebie. Postaram się wszystko wytłumaczyć jak najprościej.

Zacznijmy od podstaw. Wyobraźcie sobie, że roślina to taki ogromny budynek. Żeby ten budynek stał, potrzebne są różne materiały – cegły, cement, stal. W roślinie zamiast tych materiałów mamy tkanki. Tkanki to grupy komórek, które razem pracują, żeby wykonywać określone zadanie.

Rodzaje Tkanek Roślinnych

Mamy kilka głównych rodzajów tkanek roślinnych:

Tkanka twórcza (merystematyczna): To taka fabryka komórek. Znajduje się w miejscach, gdzie roślina rośnie – na czubkach korzeni i pędów, a także w pąkach bocznych. Jej komórki ciągle się dzielą i tworzą nowe komórki, które potem przekształcają się w inne rodzaje tkanek. Wyobraźcie sobie, że to takie małe budownicze, które nieustannie dobudowują nowe części do rośliny. Dzięki niej roślina rośnie na wysokość i na grubość.
Tkanka okrywająca (epiderma): To skóra rośliny. Chroni ją przed uszkodzeniami, wysychaniem i atakiem szkodników. Na liściach i łodygach tkanka okrywająca często pokryta jest woskowatą warstwą – kutykulą. Kutykula działa jak płaszcz przeciwdeszczowy, zapobiegając utracie wody. W korzeniach tkanka okrywająca ma specjalne wypustki – włośniki, które zwiększają powierzchnię wchłaniania wody i soli mineralnych z gleby. Pomyślcie o niej jak o strażniku, który dba o bezpieczeństwo rośliny.
Tkanka miękiszowa (miękisz): To taka tkanka-wypełniacz. Znajduje się w różnych częściach rośliny – w liściach, łodygach, korzeniach i owocach. Jej komórki są cienkościenne i mają duże wakuole, w których magazynowana jest woda i substancje odżywcze. W liściach znajduje się miękisz asymilacyjny, który zawiera dużo chloroplastów i przeprowadza fotosyntezę, czyli proces, w którym roślina wytwarza pokarm z dwutlenku węgla i wody, wykorzystując energię słoneczną. Inny rodzaj miękiszu to miękisz spichrzowy, który gromadzi zapasy, np. skrobię w bulwach ziemniaka. Wyobraźcie sobie, że to magazyn i kuchnia rośliny w jednym.
Tkanka wzmacniająca (kolenchyma i sklerenchyma): To szkielet rośliny. Daje jej wytrzymałość i elastyczność. Kolenchyma znajduje się głównie w młodych, rosnących częściach rośliny, np. w łodygach. Jej komórki mają nierównomiernie zgrubiałe ściany, co zapewnia elastyczność i odporność na złamania. Sklerenchyma składa się z komórek o bardzo grubych, zdrewniałych ścianach. Jest bardzo twarda i sztywna, dlatego występuje np. w łupinach orzechów lub w drewnie drzew. Pomyślcie o nich jak o rusztowaniu, które utrzymuje roślinę w pionie i chroni przed uszkodzeniami.
Tkanka przewodząca (ksylem i floem): To rury transportowe rośliny. Ksylem (drewno) przewodzi wodę i sole mineralne z korzeni do liści i innych części rośliny. Jego komórki są martwe i mają grube, zdrewniałe ściany. Woda przepływa przez nie jak przez rury wodociągowe. Floem (łyko) przewodzi substancje odżywcze (głównie cukry) z liści do innych części rośliny, gdzie są potrzebne do wzrostu lub magazynowania. Jego komórki są żywe i połączone w długie rurki. Pomyślcie o nich jak o autostradach, którymi transportowane są woda i jedzenie dla całej rośliny.

Organy Roślinne

Teraz, kiedy już wiemy, co to są tkanki, możemy przejść do organów. Organ to część rośliny, która zbudowana jest z różnych tkanek i pełni określoną funkcję. Mamy dwa główne rodzaje organów roślinnych:

Organy wegetatywne: Służą do odżywiania, wzrostu i rozmnażania wegetatywnego (czyli bez nasion). Należą do nich:
- Korzeń: Utrzymuje roślinę w podłożu, pobiera wodę i sole mineralne z gleby oraz magazynuje substancje odżywcze. Ma budowę warstwową – od zewnątrz tkanka okrywająca z włośnikami, potem kora pierwotna zbudowana z miękiszu, a w środku walec osiowy, w którym znajdują się tkanki przewodzące.
- Łodyga: Podtrzymuje liście i kwiaty, przewodzi wodę i substancje odżywcze między korzeniem a liśćmi oraz magazynuje substancje odżywcze. Może być zielona (przeprowadza fotosyntezę) lub zdrewniała (daje roślinie wytrzymałość). W łodydze znajdują się wiązki przewodzące – ksylem i floem ułożone obok siebie.
- Liść: Przeprowadza fotosyntezę, oddycha i transpiruje (czyli oddaje wodę w postaci pary). Zbudowany jest z blaszki liściowej i ogonka. W blaszce liściowej znajduje się tkanka miękiszowa asymilacyjna (miękisz palisadowy i gąbczasty) oraz wiązki przewodzące (nerwy liściowe). Na powierzchni liścia znajduje się tkanka okrywająca z aparatami szparkowymi, które umożliwiają wymianę gazową.
Organy generatywne: Służą do rozmnażania płciowego. Należą do nich:
- Kwiat: Zawiera pręciki (męskie organy rozrodcze) i słupek (żeński organ rozrodczy). Pręcik składa się z główki (gdzie powstaje pyłek) i nitki. Słupek składa się ze znamienia, szyjki i zalążni (gdzie znajdują się zalążki). Kwiaty przyciągają owady zapylające dzięki barwnym płatkom i zapachowi.
- Owoc: Powstaje z zalążni po zapłodnieniu. Zawiera nasiona, które powstały z zalążków. Owoc chroni nasiona i ułatwia ich rozsiewanie.
- Nasiono: Zawiera zarodek rośliny i zapasy pokarmowe. Z nasiona wyrasta nowa roślina.

Budowa Liścia

Liść jest jak mała fabryka, która produkuje jedzenie dla całej rośliny. Przyjrzyjmy się jego budowie:

Skórka (epiderma): Pokrywa górną i dolną powierzchnię liścia. Chroni przed utratą wody i uszkodzeniami. Na dolnej skórce znajdują się aparaty szparkowe, przez które roślina pobiera dwutlenek węgla i oddaje tlen oraz parę wodną.
Miękisz asymilacyjny (mezofil): To główna tkanka liścia, w której zachodzi fotosynteza. Dzieli się na:
- Miękisz palisadowy: Znajduje się pod górną skórką. Jego komórki są wydłużone i ułożone pionowo, co pozwala na maksymalne wykorzystanie światła słonecznego. Zawiera bardzo dużo chloroplastów.
- Miękisz gąbczasty: Znajduje się pod miękiszem palisadowym. Jego komórki są nieregularne i luźno ułożone, co ułatwia przepływ gazów. Zawiera mniej chloroplastów niż miękisz palisadowy.
Wiązki przewodzące (nerwy liściowe): Przebiegają przez blaszkę liściową i dostarczają wodę i sole mineralne (ksylem) oraz odprowadzają produkty fotosyntezy (floem). Nerwy liściowe nadają liściowi sztywność i elastyczność.

Funkcje Organów Roślinnych

Każdy organ roślinny pełni konkretną rolę:

Korzeń: Pobieranie wody i soli mineralnych, utrzymywanie rośliny w glebie, magazynowanie substancji odżywczych.
Łodyga: Podtrzymywanie liści i kwiatów, transport wody i substancji odżywczych, magazynowanie substancji odżywczych.
Liść: Przeprowadzanie fotosyntezy, wymiana gazowa, transpiracja.
Kwiat: Rozmnażanie płciowe.
Owoc: Ochrona nasion, rozsiewanie nasion.
Nasiono: Rozmnażanie płciowe.