3 Rodzaje Komizmu W Zemście
Zapewne każdy, kto miał okazję obcować z arcydziełem Aleksandra Fredry, "Zemstą", pamięta bogactwo humoru, które przewija się przez całą akcję. Humor ten nie jest jednak jednolity. Fredro mistrzowsko operuje różnymi jego odcieniami, tworząc komedię, która bawi i zmusza do refleksji jednocześnie. Zanim przejdziemy do konkretów, warto podkreślić, że rozumienie tego humoru jest kluczem do pełnego docenienia geniuszu autora.
Komizm Postaci
Pierwszym i najbardziej oczywistym rodzajem komizmu w "Zemście" jest komizm postaci. Fredro stworzył galerię barwnych i przerysowanych indywidualności, których wady i ekscentryczności stanowią główne źródło śmiechu.
Rejent Milczek
Przyjrzyjmy się Rejentowi Milczkowi. Jego dewiza "Niech się dzieje wola Nieba, z nią się zawsze zgadzać trzeba" kontrastuje z jego rzeczywistym postępowaniem. Jest hipokrytą, który pod płaszczykiem pobożności i pokory knuje intrygi i dąży do realizacji własnych celów za wszelką cenę. Jego ciągłe powtarzanie dewizy, nawet w sytuacjach absurdalnych, staje się samo w sobie komiczne. Milczek reprezentuje typ komedii charakterów, gdzie śmieszność wypływa z wad charakteru. Pomyślmy o dzisiejszych politykach, którzy publicznie głoszą wzniosłe hasła, a za kulisami postępują zupełnie inaczej - Milczek to ich literacki przodek!
Cześnik Raptusiewicz
Z drugiej strony mamy Cześnika Raptusiewicza, uosobienie gwałtowności i porywczości. Jego słynne "Mocium Panie!" stało się synonimem szlacheckiej butności i skłonności do awantur. Raptusiewicz to typ komedii sytuacyjnej – jego niekontrolowane wybuchy gniewu prowadzą do wielu komicznych sytuacji, a jego próby wykazania swojej władzy często obracają się przeciwko niemu. Wyobraźmy sobie szefa korporacji, który krzyczy na podwładnych, a sam nie potrafi obsługiwać komputera – podobna sytuacja ma miejsce w "Zemście".
Papkin
Nie można zapomnieć o Papkinie, postaci będącej połączeniem błazna i hochsztaplera. Jego przesadne przechwałki, opowieści o rzekomych bohaterskich czynach i próby zdobycia Klary są źródłem nieustannej zabawy. Papkin to komedia farsowa w czystej postaci – jego działania są absurdalne, a motywacje egoistyczne. Pomyślmy o samozwańczych influencerach, którzy udają bogatych i szczęśliwych, aby zdobyć popularność – Papkin to ich literacki odpowiednik.
Komizm Sytuacyjny
Kolejnym rodzajem komizmu obecnym w "Zemście" jest komizm sytuacyjny. Wynika on z absurdalnych i nieoczekiwanych zbiegów okoliczności, pomyłek i nieporozumień, które prowadzą do zabawnych konsekwencji.
- Próby zdobycia muru przez Cześnika i jego ludzi, zakończone niepowodzeniem.
- Intrygi Rejenta, które ostatecznie obracają się przeciwko niemu.
- Nieporozumienia między Wacławem a Klarą.
Te sytuacje często są efektem wzajemnej niechęci i chęci dokuczenia sobie przez Cześnika i Rejenta. Sytuacje te eskalują, prowadząc do coraz bardziej komicznych i absurdalnych wydarzeń. Przykładem może być scena, w której Cześnik próbuje przekupić murarzy, aby zniszczyli mur, a Rejent potajemnie ich przekonuje, aby pracowali dalej. Ta ciągła gra w kotka i myszkę jest kwintesencją komizmu sytuacyjnego. Zastanówmy się nad programami typu "Ukryta kamera" – "Zemsta" to literacka wersja takich programów!
Komizm Językowy
Trzecim, równie ważnym rodzajem komizmu w "Zemście", jest komizm językowy. Fredro mistrzowsko operuje językiem, wykorzystując grę słów, ironię, przesadne wyrażenia i specyficzne dla epoki zwroty, aby wywołać śmiech.
Barokowe wyrażenia
Użycie archaizmów i barokowych zwrotów, zwłaszcza w ustach Cześnika, potęguje komiczny efekt. Jego "Mocium Panie!" to tylko jeden przykład, ale w całej sztuce znajdziemy wiele innych, które podkreślają jego staroświecki charakter i skłonność do przesady. Pomyślmy o osobie, która próbuje na siłę używać przestarzałych słów, aby pokazać swoją erudycję – podobny efekt osiąga Fredro.
Ironia i sarkazm
Ironia i sarkazm, używane przez Rejenta, dodają jego postaci specyficznego, nieco cynicznego uroku. Jego pobożne frazesy, wypowiadane z ironią, demaskują jego hipokryzję i dodają komizmu jego postaci. Rozważmy komentarze w Internecie – często używamy ironii i sarkazmu, aby wyrazić swój pogląd w zabawny sposób. Rejent robi to samo, ale na deskach teatru.
Przesadne porównania
Przesadne porównania i metafory, używane przez Papkina, podkreślają jego skłonność do fantazjowania i dodają komizmu jego postaci. Jego opowieści o rzekomych bohaterskich czynach są tak absurdalne, że aż śmieszne. Porównajmy to do przesadnych reklam – Papkin to reklama samego siebie, która przekracza wszelkie granice zdrowego rozsądku.
Podsumowanie i Możliwe Kontrargumenty
Podsumowując, "Zemsta" Aleksandra Fredry to kopalnia różnorodnych form komizmu. Komizm postaci, sytuacyjny i językowy splatają się w harmonijną całość, tworząc arcydzieło, które bawi i uczy od pokoleń.
Można argumentować, że humor "Zemsty" jest przestarzały i niezrozumiały dla współczesnego widza. Rzeczywiście, niektóre elementy mogą wymagać pewnego kontekstu historycznego i kulturowego, aby w pełni je docenić. Jednak uniwersalne tematy, takie jak ludzka głupota, chciwość i duma, są zawsze aktualne. Ponadto, adaptacje teatralne i filmowe często uwspółcześniają język i sytuacje, aby uczynić "Zemstę" bardziej przystępną dla współczesnej publiczności.
Innym kontrargumentem może być stwierdzenie, że "Zemsta" to jedynie lekka komedia, pozbawiona głębszego przesłania. Należy jednak pamiętać, że nawet w komedii można znaleźć elementy krytyki społecznej i refleksji nad ludzką naturą. "Zemsta", choć przede wszystkim bawi, ukazuje także absurdalność konfliktów, siłę uprzedzeń i możliwość pojednania.
"Zemsta" pokazuje, że humor może być potężnym narzędziem do zrozumienia samych siebie i otaczającego nas świata. Fredro, poprzez śmiech, uczy nas dystansu do własnych wad i pozwala spojrzeć z przymrużeniem oka na ludzkie słabości. Czy dostrzegasz te rodzaje komizmu w innych dziełach literackich lub filmach, które lubisz?
