Krajobrazy Polski Część 1 Sprawdzian

Hej! Szykujesz się do sprawdzianu z krajobrazów Polski? Super! To bardzo ciekawy temat, który łączy w sobie geografię, przyrodę i historię. Żeby sprawdzian poszedł Ci gładko, przygotowałem dla Ciebie mini-przewodnik po różnych typach krajobrazów, które możesz spotkać w naszym kraju. Traktuj to jak mapę skarbów, która pomoże Ci odkryć piękno Polski! Dzisiaj skupimy się na pierwszej części – więc zaczynamy!

Krajobrazy Młodoglacjalne – Rzeźby Stworzone przez Lodowiec

Wyobraź sobie wielkiego lodowca, który przez tysiące lat sunął po Polsce, niczym olbrzymia piła. To właśnie on ukształtował krajobrazy młodoglacjalne. "Młode" oznacza, że powstały stosunkowo niedawno, w czasie ostatniego zlodowacenia. Gdzie ich szukać? Głównie na północy Polski, czyli tam, gdzie lodowiec sięgnął najdalej.

Charakterystyczne cechy krajobrazu młodoglacjalnego:

• Moreny: To tak jakby lodowiec zgarnął przed sobą całą ziemię, kamienie i piasek, a potem to wszystko usypał w pagórki i wzgórza. Wyobraź sobie odkurzacz, który zbiera kurz i tworzy z niego małą górkę – morena to podobna sprawa, tylko w skali gigantycznej! Mamy moreny czołowe (przed czołem lodowca) i moreny denne (pod lodowcem).
• Jeziora polodowcowe: Lodowiec wyżłobił w ziemi zagłębienia, które później wypełniły się wodą. Pomyśl o odcisku palca w plastelinie – jeziora to takie "odciski" lodowca w krajobrazie. Największe i najpiękniejsze jeziora polodowcowe znajdziemy na Mazurach (np. Śniardwy, Mamry) oraz na Pomorzu.
• Rynny polodowcowe: Długie i wąskie doliny, które również wyrzeźbił lodowiec. Czasem wypełniają się wodą, tworząc długie i wąskie jeziora. Wyobraź sobie rynnę deszczową – tylko dużo większą i wyrzeźbioną w ziemi!
• Ozy: Długie, kręte wały usypane z piasku i żwiru, które powstały w tunelach pod lodowcem, gdzie płynęła woda. Wyobraź sobie węża, który zakopał się w piasku – oz to taki "wąż" z piasku i żwiru.
• Kemy: Niewielkie pagórki, które powstały z piasku i żwiru osadzonych w zagłębieniach lodowca.
• Drumliny: Małe, owalne wzgórza, ułożone w kierunku ruchu lodowca. Wyglądają trochę jak odwrócone łodzie.

Gdzie to zobaczyć na własne oczy?

Najlepszym przykładem krajobrazu młodoglacjalnego są oczywiście Mazury – kraina tysiąca jezior. Ale podobne krajobrazy znajdziesz również na Pomorzu (np. Kaszuby) i w Wielkopolsce.

Zapamiętaj: Krajobraz młodoglacjalny to kraina wzgórz, jezior i dolin, ukształtowana przez lodowiec. Myśl o lodowcu jak o rzeźbiarzu, który stworzył to wszystko!

Krajobrazy Staroglacjalne – Łagodne Wzgórza i Doliny

Ok, teraz wyobraź sobie, że lodowiec, o którym mówiliśmy wcześniej, odszedł dawno, dawno temu. Przez tysiące lat woda, wiatr i słońce zaczęły niszczyć i przekształcać to, co po nim zostało. Tak powstał krajobraz staroglacjalny. "Stare" oznacza, że zlodowacenie, które go ukształtowało, było dawno temu, a krajobraz zdążył się już zmienić.

Charakterystyczne cechy krajobrazu staroglacjalnego:

• Łagodne wzgórza: W porównaniu z ostrymi wzgórzami moren w krajobrazie młodoglacjalnym, tutaj wzgórza są zaokrąglone i łagodne. Wyobraź sobie ciastko, które leżało na słońcu – jego ostre krawędzie się rozmyły.
• Szerokie doliny: Doliny są szersze i płytsze niż rynny polodowcowe. Rzeki miały dużo czasu, żeby je poszerzyć i pogłębić.
• Mało jezior: Wiele jezior zniknęło, zamieniło się w torfowiska lub zostały zasypane osadami.
• Pokrywa lessowa: Często krajobraz staroglacjalny pokryty jest lessami – pylistymi osadami naniesionymi przez wiatr. Lessy są bardzo żyzne i sprzyjają rolnictwu.

Gdzie to zobaczyć na własne oczy?

Krajobrazy staroglacjalne znajdziesz głównie w centralnej i południowej Polsce, na przykład na Wyżynie Lubelskiej, Wyżynie Małopolskiej i w kotlinach podkarpackich. Wiele pól uprawnych i łagodnych wzgórz – to właśnie krajobraz staroglacjalny.

Zapamiętaj: Krajobraz staroglacjalny to kraina łagodnych wzgórz i szerokich dolin, przekształcona przez erozję. Myśl o nim jak o rzeźbie, która została wygładzona przez czas.

Porównanie: Krajobraz Młodoglacjalny vs. Staroglacjalny

Żeby lepiej to wszystko zrozumieć, porównajmy te dwa typy krajobrazów:

Wyobraź sobie dwa zdjęcia: jedno z Mazur (krajobraz młodoglacjalny), a drugie z Wyżyny Lubelskiej (krajobraz staroglacjalny). Na pierwszym widzisz dużo jezior i stromych wzgórz, a na drugim – łagodne wzgórza i pola uprawne. To jest właśnie różnica!

Pamiętaj, żeby dokładnie przyjrzeć się mapom Polski i zlokalizować te obszary. Znajomość ich położenia geograficznego to klucz do sukcesu na sprawdzianie! Kolejny krajobraz opiszemy w kolejnej części, powodzenia!